علت تیرگی و سیاه شدن لثه چیست؟

درحالی‌که رنگ طبیعی لثه از قرمز تا صورتی متغیر است، برخی از افراد به طور ژنتیکی و مادرزادی لثه‌های تیره‌تری دارند و برخی دیگر به دلیل بیماری یا شرایط خاصی مثل بارداری یا مصرف دخانیات دچار سیاه شدن لثه شده‌اند. سیاه ‌شدن لثه که یکی از بیماری های دهان و دندان می باشد، ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد و خودبه‌خود برطرف شود؛ اما اگر این سیاه شدن با علائم دیگری مثل بوی بد دهان، خونریزی یا درد همراه باشد، ممکن است نشان‌دهنده ابتلا به بیماری‌هایی مانند ژنژیویت، سرطان و… باشد. در این صورت باید برای تشخیص علت و درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.

دلیل سیاه شدن لثه چیست؟

سیاه‌شدن لثه می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. در برخی از افراد، سیاه بودن لثه ممکن است به دلیل زیاد بودن ژنتیکی رنگ‌دانه ملانین باشد درحالی‌که در برخی افراد دیگر، سیاه شدن لثه ممکن است به دلیل سیگارکشیدن، بارداری یا حتی سرطان دهان ایجاد شده باشد.

ملانین

ملانین رنگ‌دانه‌ای است که در پوست، مو و چشم وجود دارد و بدن آن را به طور طبیعی توسط سلول‌های ملانوسیت می‌سازد. هرچقدر ملانین بدن یک فرد بیشتر باشد، پوست و موی او تیره‌تر خواهد بود. قهوه‌ای یا سیاه بودن رنگ لثه ممکن است ناشی از زیاد بودن ملانین در بدن باشد. اگر لثه‌ی فردی همیشه تیره بوده است، جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر رنگ لثه به‌مرورزمان تغییر کند و تیره شود یا لکه‌های سیاه‌رنگ روی لثه ایجاد شود، فرد باید توسط دندانپزشک یا پریودنتیست معاینه شود.

 

دارو

بعضی از داروها مثل مینوسیکلین که برای درمان آکنه استفاده می‌شود ممکن است باعث هایپرپیگمانتاسیون و تیره‌شدن لثه شود. اگر با شروع مصرف یک داروی جدید متوجه تغییر رنگ لثه‌هایتان شدید، بهتر است این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید تا داروی شما را تغییر دهد یا یک درمان جایگزین به شما پیشنهاد دهد.

تتوی آمالگام

تتوی آمالگام یا خالکوبی آمالگام به لکه‌هایی تیره به رنگ آبی، خاکستری یا سیاه گفته می‌شود که در اثر انتشار ماده‌ آمالگام به بافت نرم دهان و لثه ایجاد می‌شود. تتوی آمالگام خطرناک یا دردناک نیست، علائم دیگری به‌جز تیره‌شدن لثه ندارد و سلامتی شما را تهدید نمی‌کند. اما در صورت دیدن چنین لکه‌ای بهتر است برای اطمینان بیشتر دندانپزشک شما را معاینه کند تا مطمئن شوید که این تیرگی علت دیگری نداشته باشد.

سیگار و دخانیات

سیگارکشیدن می‌تواند باعث تغییر رنگ لثه شود و به این تغییر رنگ ملانوز سیگاری گفته می‌شود. نیکوتین موجود در سیگار و دخانیات باعث می‌شود سلول‌های ملانوسیت ملانین بیشتری تولید کنند که در نهایت منجر به سیاه شدن و تیره شدن رنگ لثه می‌شود. این تیرگی ممکن است به‌صورت لکه‌های تیره ایجاد شود یا کل دهان را تحت‌تأثیر قرار دهد. در افراد سیگاری، رنگ قسمت داخلی گونه یا لب پایین نیز ممکن است تیره‌تر شود. تحقیقات نشان داده است که با ترک سیگار، این نوع تغییر رنگ ممکن است برطرف شود و لثه به رنگ طبیعی خود برگردد.

ژنژیویت

ژنژیویت اولسراتیو نکروزان حاد (Acute necrotizing ulcerative gingivitis) نوعی عفونت لثه است که به نام دهان خندقی نیز شناخته می‌شود و علائم آن خونریزی لثه، ترشح بزاق بیش از حد، تب، درد در ناحیه لثه و بوی بد دهان است. در این عفونت گاهی به دلیل تجمع بافت مرده، بافتی خاکستری‌رنگ یا سیاه‌رنگ روی لثه دیده می‌شود و روی لثه یا اطراف دندان‌ها زخم می‌شود.

عامل ایجاد ژنژویت نوعی باکتری است و این عفونت ممکن است در اثر بهداشت نامناسب دهان و دندان، استرس، کمبود خواب یا رژیم غذایی ناسالم ایجاد شود.

برای درمان ژنژیویت پزشک ابتدا دهان بیمار را جرم‌گیری می‌کند و برای او آنتی‌بیوتیک و دهان‌شویه تجویز می‌کند. با رعایت بهداشت دهان و دندان می‌توان از بازگشت عفونت پیشگیری کرد.

 

بیماری آدیسون

بیماری آدیسون نوعی بیماری خودایمنی است. در این بیماری، سلول‌های ایمنی بدن به غدد فوق‌کلیه حمله می‌کنند و با تخریب لایه‌ی خارجی این غده‌ها، غدد فوق‌کلیه هورمون‌های آلدوسترون و کورتیزول را به اندازه‌ی کافی ترشح نمی‌کنند. این بیماری با علائمی مثل احساس خستگی زیاد، کاهش وزن، کاهش شدید فشارخون، حالت تهوع، دل‌درد، هایپرپیگمنتاسیون و تیرگی لثه و لب‌ها همراه است.

سندرم پوتز یا جگرز

سندرم پوتز یا جگرز (Peutz–Jeghers syndrome) یک ناهنجاری ژنتیکی است که با تشکیل پولیپ‌های هامارتوم در لوله گوارش و ماکول‌های تیره (لکه‌های تیره) در لب یا بافت مخاطی داخل دهان همراه است. این سندرم احتمال ابتلا به سرطان سینه و سرطان دستگاه گوارش را به میزان قابل‌توجهی بیشتر می‌کند.

ماکول‌های ناشی از پوتز – جگرز معمولاً تا پیش از 5 سالگی بروز می‌کنند و گاهی اوقات در دوران بلوغ محو می‌شوند. این سندرم معمولاً با انسداد روده نیز همراه است و برای تشخیص آن باید آزمایشگاه‌های تخصصی از جمله آزمایش ژنتیک انجام شود.

نووس یا خال آبی

بلو نووس (BLUE NEVI) نوعی خال آبی یا سیاه است که شبیه نوعی کک‌ومک روی لثه به نظر می‌رسد. این خال‌ها ممکن است صاف یا کمی برجسته باشند. علت قطعی ایجاد خال آبی مشخص نیست؛ اما این خال‌ها معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد می‌شوند و در زنان شایع‌تر هستند.

بلو نووس با معاینه ساده دندانپزشکی تشخیص داده می‌شود و معمولاً نیازی به درمان ندارد؛ اما اگر رنگ و اندازه‌ی آن تغییر کند، ممکن است پزشک از آن نمونه‌برداری کند تا از خوش‌خیم بودن آن مطمئن شود.

هماتوم رویشی

دندان‌ها قبل از رویش، داخل یک بافت حمایتی داخل استخوان فک و زیر لثه قرار دارند که به آن هماتوم  یا کیست رویشی گفته می‌شود. این بافت کیست؛ مانند عمدتاً شفاف است؛ اما گاهی به دلیل فشار ناشی از جویدن یا در اثر برخورد ضربه، مقداری خون داخل آن جمع می‌شود. تجمع خون باعث می‌شود لثه در آن ناحیه تیره و قهوه‌ای‌رنگ به نظر برسد. هماتوم رویشی که از دلایل رایج سیاه ‌شدن لثه در کودکان است، معمولاً نیازی به درمان ندارد و پس از رویش دندان برطرف می‌شود؛ اما در صورت طولانی‌شدن تورم و درد بهتر است کودک توسط دندانپزشک معاینه شود.

 

 

بارداری

دوران بارداری با تغییرات هورمونی همراه است و در این دوران تجمع باکتری روی دندان و لثه بیشتر می‌شود. این موضوع به‌مرور باعث التهاب، خونریزی و گاهی تیرگی لثه می‌شود و بعد از زایمان نیز برطرف می‌شود. با رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از نخ دندان و دهان‌شویه مناسب می‌توان از سیاه شدن لثه در دوران بارداری پیشگیری کرد.

سرطان دهان

یکی دیگر از علت‌های سیاه شدن لثه سرطان دهان است. علائم دیگر سرطان دهان عبارت‌اند از زخم‌های باز در دهان، خونریزی غیرطبیعی و تورم، گلودرد مزمن و تغییر صدا. مصرف زیاد دخانیات و مشروبات الکلی احتمال بروز سرطان دهان را بیشتر می‌کند.

درصورتی‌که پزشک احتمال بدهد تیرگی لثه به دلیل سرطان دهان ایجاد شده است، پزشک ابتدا با بیوپسی از آن نمونه‌برداری می‌کند. در صورت تشخیص سرطان، آزمایش‌های دیگری مثل CT-scan و PET-scan باید انجام شود تا اندازه توده سرطانی مشخص شود. درمان سرطان با انجام جراحی و برداشتن توده آغاز می‎شود و در صورت نیاز شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز باید انجام شود.

علائم مرتبط با سیاه شدن لثه

علائم مرتبط با سیاه‌شدن لثه، به علت سیاه شدن لثه بستگی دارد؛ اما به‌طورکلی تیرگی و سیاه شدن لثه ممکن است با علائمی زیر همراه باشد:

• خونریزی و التهاب لثه
• درد در ناحیه لثه
• بوی بد دهان
• افتادن یا لق شدن دندان‌های دائمی
• ایجادشدن رسوب سفت روی دندان

درصورتی‌که لثه شما به طور ناگهانی سیاه شده است و علائم دیگری مثل علائم گفته شده را داشتید، باید برای تشخیص علت و درمان مناسب به دندانپزشک مراجعه کنید.

 

 

روش های درمان سیاه شدن لثه چیست؟

اگر لثه‌های شما به طور مادرزادی و طبیعی کمی تیره هستند، شما نیازی به اقدام درمانی خاصی ندارید. در بیشتر موارد تیرگی لثه با ازبین‌رفتن علت آن، خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما اگر لثه‌های شما به طور ناگهانی سیاه شده‌اند، و این تیرگی با درد یا خونریزی همراه است، باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان سیاهی لثه بسته به علت آن ممکن است غیرتهاجمی (مثل درمان دارویی) یا تهاجمی (مثل عمل جراحی) باشد.

بلیچینگ لثه

بلیچینگ یا میکرودرم ابریژن لثه تقریباً مشابه لایه‌برداری پوست است. در این روش یک ماده‌ی سفیدکننده روی لثه‌ها گذاشته می‌شود. بعد از گذشتن چند دقیقه با برداشتن ژل، بافت تیره‌رنگ سطح لثه نیز برداشته شده و لثه صورتی رنگ زیر آن نمایان می‌شود.

جراحی لثه

در برخی موارد، برای درمان سیاهی لثه لازم از بخشی از لثه با جراحی برداشته شود. جراحی لثه ممکن است با اسکالپل، کرایو یا لیزر انجام شود.

لیزر رمانی

لیزر درمانی یا دپیگمنتاسیون روشی است که در آن پرتوهای لیزر با لایه اپیتلیوم لثه که حاوی سلول‌های ملانوسیت است برخورد کرده و آن‌ را از بین می‌برند. با بهبود و ترمیم بافت لثه، رنگ تیره لثه از بین رفته و صورتی می‌شود.

پیوند لثه

گاهی برای درمان سیاهی لثه، باید جراحی پیوند لثه انجام شود. در این جراحی، پزشک بخشی از بافت سقف دهان که رنگ روشن و طبیعی دارد را به بخش تیره لثه پیوند می‌زند.

دارو برای سیاهی لثه

اگر علت سیاهی و تیرگی لثه، عفونت باشد، پزشک برای درمان آن داروی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. با درمان و برطرف‌شدن عفونت، تیرگی لثه نیز برطرف می‌شود.

 

 

چگونه از سیاه شدن لثه‌ها پیشگیری کنیم؟

در بیشتر موارد می‌توان از سیاه شدن لثه پیشگیری کرد. اقدامات لازم برای پیشگیری از سیاه شدن لثه عبارت‌اند از:

• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. شما باید حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و حداقل یک‌بار در روز نخ دندان بکشید. به این منظور شما باید روش صحیح مسواک‌زدن و نخ دندان کشیدن را یاد بگیرید و از مسواک، خمیردندان و دهانشویه مناسب استفاده کنید.
• سیگار و دخانیات دیگر را ترک کنید. سیگارکشیدن و مصرف تنباکو با سیاه شدن لثه و لب و بیماری‌هایی مثل سرطان دهان و عفونت لثه ارتباط مستقیم دارد. با ترک‌کردن سیگار، رنگ لثه و لبتان نیز به‌مرور به رنگ طبیعی برمی‌گردد.
• به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. برای اطمینان از سلامت لثه و دندان‌ها باید به طور منظم و هر شش ماه یک‌بار نزد دندانپزشک بروید. پزشک شما را معاینه می‌کند و اقدامات پیشگیرانه یا درمانی لازم را به شما می‌گوید.

 

 

جمع بندی

سیاه بودن لثه برای افرادی که به طور ژنتیکی رنگ پوست تیره دارند، طبیعی است. اما گاهی لثه به طور ناگهانی و به علت سیگارکشیدن، مصرف یک داروی خاص، تتوی آمالگام، ژنژیویت، بیماری آدیسون و… سیاه می‌شود و با درد یا خونریزی لثه همراه است. در این موارد توصیه می‌شود برای تشخیص علت و درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.

 

کلینیک فوق تخصصی دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی

سوالات متداول

آیا سیاه شدن لثه خطرناک است؟

در بیشتر موارد سیاه شدن لثه خطرناک نیست و حتی نیاز به درمان خاصی هم ندارد؛ اما در برخی موارد که سیاه شدن لثه با علائمی مثل درد، خونریزی و زخم شدن دهان همراه است، باید برای تشخیص علت و درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.

علت سیاه شدن لثه بعد از عصب کشی و روکش کردن دندان چیست؟

بعد از عصب کشی و روکش کردن دندان، لثه ممکن است کمی تحلیل برود یا عفونت کند و دندان تیره از زیر آن پیدا شود یا لثه نسبت به مواد روکش واکنش التهابی نشان دهد و این‌طور به نظر برسد که لثه تیره شده است.

علت سیاه شدن لثه بعد از ایمپلنت چیست؟

بعد از کاشتن ایمپلنت ممکن است لثه عفونت کند یا نفوذ قهوه و نیکوتین به محل کاشت ایمپلنت باعث تیره شدن لثه در آن ناحیه شود. تحلیل‌رفتن لثه، ساخت و کاشت اشتباه ایمپلنت نیز از دیگر دلایل سیاه‌شدن لثه بعد از ایمپلنت هستند.

علت سیاه شدن لثه کودکان چیست؟

عفونت لثه، هماتوم رویشی، ضربه خوردن و مصرف برخی داروها از دلایل اصلی سیاه شدن لثه کودکان هستند.