تیتانیوم یکی از فلزاتی است که به دلیل مقاومت و زیست‌سازگاری بالایی که دارد، به طور گسترده در حوزه‌های مختلف پزشکی استفاده می‌شود. در دندانپزشکی نیز این فلز به دلیل سازگاری خوبی که با بافت‌های دهان دارد و پیوند محکمی که با استخوان فک برقرار می‌کند (استئواینتگریشن)، در ساختار ایمپلنت‌ها و برای جایگزین‌کردن دندان‌های ازدست‌رفته به کار می‌رود. ایمپلنت‌های تیتانیومی درصد موفقیت بالایی دارند و ایمن محسوب می‌شوند. با این وجود، درصد بسیار کمی از افراد به این فلز حساسیت دارند و بعد از کاشت ایمپلنت علائم و نشانه‌های حساسیت به تیتانیوم را تجربه می‌کنند. در این مقاله علت حساسیت به تیتانیوم را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان از حساسیت به تیتانیوم پیشگیری کرد.
چرا برخی افراد به تیتانیوم حساسیت دارند؟
حساسیت به تیتانیوم یک اتفاق نادر است و در درصد بسیار کمی از بیماران اتفاق می‌افتد. این حساسیت ممکن است به دلایل مختلفی مثل آزادشدن یون تیتانیوم، وجود ناخالصی و فلزات دیگر در ترکیبات ایمپلنت تیتانیومی، فرسوده‌شدن ایمپلنت دندان و خوردگی ایمپلنت اتفاق بیفتد. در برخی موارد حتی ممکن است بدن بیمار ایمپلنت را به‌عنوان یک عامل بیگانه شناسایی کند و سیستم ایمنی بدن فرد نسبت به آن واکنش نشان بدهند.
البته تکنیک جراحی، رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان و تراکم ناکافی استخوان نیز می‌توانند در بروز واکنش التهابی و شکست پیوند ایمپلنت نیز مؤثر باشند.
علائم و نشانه‌های حساسیت به تیتانیوم
علائمی که می‌توانند نشان‌دهنده حساسیت شما به ایمپلنت تیتانیومی باشند عبارت‌اند از:
- لق شدن ایمپلنت (عدم موفقیت جراحی کاشت ایمپلنت)
- التهاب در بافت نرم اطراف ایمپلنت (پری ایمپلنتیت)
- ترمیم‌نشدن محل جراحی کاشت ایمپلنت
- درد
- نکروز (مرگ بافت‌های اطراف ایمپلنت)
- تحلیل استخوان فک
- التهاب لثه و صورت
- راش یا کهیر (روی پوست یا لثه)
- زردشدن ناخن‌های دست
- درد عضلات و مفصل‌ها
- احساس طعم فلز در دهان
- تشدید یا شروع بیماری‌های خودایمنی
آزمایش‌های آلرژی به تیتانیوم
اگر بعد از کاشت ایمپلنت دندان علائم و نشانه‌های حساسیت به تیتانیوم را تجربه کردید، این احتمال وجود دارد که شما به ایمپلنت تیتانیومی حساسیت داشته باشید. برای تشخیص آلرژی به تیتانیوم آزمایش خاصی به نام آزمایش MELISA (Memory Lymphocyte Immunostimulation Assay) انجام می‌شود. در طی این آزمایش، از بیمار نمونه خون‌گرفته می‌شود و گلبول‌های سفید آن نمونه را جدا می‌کنند. سپس این گلبول‌های سفید را در معرض تیتانیوم قرار می‌دهند. این نمونه خون به‌صورت منظم طی چند روز از نظر بروز نشانه‌های حساسیت بررسی می‌شود.
به نقل از سایت MELISA برای تشخیص این نوع حساسیت ممکن است از تست‌های پوستی (با استفاده از چسب‌های مخصوص) نیز انجام شود؛ اما دقت آزمایش خون (آزمایش MELISA) از تست پوستی بیشتر است.
چگونه می‌توان از حساسیت به تیتانیوم پیشگیری کرد؟
اگرچه تیتانیوم یک فلز ایمن و بی‌خطر است که به طور گسترده در دندانپزشکی و ارتوپدی استفاده می‌شود، بااین‌وجود درصد بسیار کمی از بیمارانی که ایمپلنت تیتانیومی برای آن‌ها کاشته شده است، بعد از جراحی دچار آلرژی شده‌اند. در طی یک مطالعه که روی 1500 نفر از بیمارانی که از این ایمپلنت‌ها استفاده کرده بودند انجام شد، 0.6 درصد از بیماران به تیتانیوم حساسیت نشان دادند.
البته لازم به ذکر است که فلز نیکل نیز در ساختار بعضی از ایمپلنت‌های تیتانیومی وجود دارد. برخی از افراد نیز نسبت به این فلز دچار حساسیت می‌شوند. اما ازآنجایی‌که این ایمپلنت‌ها توسط جامعه دندانپزشکان دنیا تأیید شده‌اند، معمولاً آزمایش‌هایی که احتمال داشتن آلرژی به این فلزات را بررسی کنند، قبل از کاشت ایمپلنت انجام نمی‌شوند. درنتیجه برای انجام این آزمایش‌ها، شما باید خودتان به دندانپزشکتان پیشنهاد بدهید.
همچنین، درصورتی‌که به هر نوع فلز یا ماده خاصی حساسیت دارید، قبل از جراحی این مورد را به پزشک خود اطلاع بدهید.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
چگونه تیتانیوم واکنش‌های آلرژیک ایجاد می‌کند؟
حساسیت به تیتانیوم ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از دلایل این واکنش آلرژیک این است که آلیاژهای تیتانیوم استحکام بیشتری نسبت به تیتانیوم خالص دارند و برای ساخت برخی از ایمپلنت‌ها از این آلیاژها استفاده می‌شود. همچنین تیتانیوم خالص نیز دارای درصد کمی ناخالصی است. فلزهایی مثل آلومینیوم، منگنز، آهن، نیکل و کادمیم فلزهایی هستند که ممکن است در ایمپلنت‌های تیتانیومی وجود داشته باشند. برخی از این فلزها، مثل نیکل، می‌توانند باعث بروز آلرژی شوند.
دلیل دیگری که می‌تواند باعث بروز حساسیت شود، این است که ایمپلنت‌های تیتانیومی به‌مرورزمان دچار خوردگی می‌شوند. در نتیجه یون‌های فلزی از ایمپلنت جدا می‌شوند و آزاد می‌شوند. این یون‌ها با پخش‌شدن در بافت‌های اطراف ایمپلنت می‌توانند باعث التهاب، ناراحتی و بروز آلرژی شوند. در نهایت، لازم به ذکر است افرادی که پیش از کاشت ایمپلنت، نسبت به فلز خاصی مثل نیکل یا کبالت حساسیت داشته‌اند، ممکن است به تیتانیوم هم حساسیت داشته باشند. درنتیجه قبل از کاشت ایمپلنت باید این مورد را به دندانپزشک خود اطلاع بدهند.
عوارض حساسیت به تیتانیوم
همان‌طور که در قسمت علائم توضیح دادیم، حساسیت به تیتانیوم با بروز یک سری علائم و عوارض خود را نشان می‌دهد. این عوارض معمولاً طیف وسیعی دارند و از محل جراحی تا سایر نقاط بدن مثل ناخن‌ها را می‌توانند درگیر کنند. به طور مثال حساسیت به تیتانیوم می‌تواند حتی باعث زردشدن ناخن‌ها شود.
با این وجود، یکی از رایج‌ترین عوارضی که هنگام بروز این حساسیت مشاهده می‌کنیم، معمولا تورم و التهاب در محل جراحی و در دهان است.
تورم و التهاب لثه پس از ایمپلنت تیتانیوم
متورم‌شدن و التهاب لثه یکی از عوارض رایجی است که هنگام بروز حساسیت به تیتانیوم مشاهده می‌شود. در این حالت لثه قرمز و متورم می‌شود و بیمار احساس درد دارد. احساس خارش در محل ایمپلنت، سوزش لثه، خوب نشدن زخم ایمپلنت یا حتی تجمع چرک و عفونت در محل جراحی هم از عوارضی هستند که ممکن است همراه با تورم مشاهده شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
بعد از جراحی کاشت ایمپلنت، بروز یک سری عوارض مانند خونریزی جزئی، تورم، درد و التهاب طبیعی است. اما درصورتی‌که تورم و التهاب تا بیشتر از یک هفته بعد از جراحی ادامه پیدا کنند و شدیدتر شوند، درد محل جراحی بیشتر شود و علائم عفونت (بوی بد دهان، ترشح چرک، التهاب و تب) بروز پیدا کنند، شما باید حتماً به دندانپزشکتان مراجعه کنید تا علت بروز این عوارض بررسی شود.
- لق شدن ایمپلنت
- خارش لثه
- تغییر شکل لثه و استخوان در اطراف ایمپلنت
- علائمی مانند خستگی شدید، سردرد و درد مفاصل
- خونریزی شدید لثه
علائم دیگری که باید به آن‌ها توجه کنید و در صورت مشاهده آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
درمان حساسیت به تیتانیوم
درصورتی‌که بعد از ارزیابی شرایط دهان و دندان شما و انجام آزمایش‌های مربوطه مشخص شود که شما به تیتانیوم حساسیت داشته‌اید، ایمپلنت باید از استخوان فک شما خارج شود. در این حالت جراحی کاشت ایمپلنت شما با شکست مواجه شده است. درصورتی‌که به تشخیص جراح و متخصص ایمپلنت، بعد از بهبودی و رفع عفونت و التهاب ایجاد شده، لثه و استخوان فک شما امکان جراحی مجدد ایمپلنت داشته باشد، از ایمپلنت ایمن‌تر و کم‌خطرتری مثل ایمپلنت زیرکونیا برای شما استفاده می‌شود. اما اگر جراحی مجدد به صلاح بیمار نباشد، روش‌های درمانی دیگری هستند که می‌توانند به‌عنوان جایگزینی برای دندان‌های ازدست‌رفته شما عمل کنند.
راه‌های درمانی برای عوارض ایمپلنت تیتانیوم
همان‌طور که گفتیم، حساسیت به تیتانیوم باعث بروز یک سری عوارض می‌شود. دندانپزشک شما ممکن است برای رفع این عوارض دارو تجویز کند.
به طور مثال برای کاهش درد و التهاب بیمار در این حالت داروی مسکن ضد التهاب مثل ایبوپروفن، برای کاهش خارش و قرمزی داروهای آنتی‌هیستامین و برای کنترل و درمان عفونت ایجاد شده نیز داروی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.
جایگزین‌های ایمپلنت تیتانیومی (مانند زیرکونیا یا سرامیک)
در شرایطی که فردی دچار حساسیت به تیتانیوم شده است، می‌توانیم از روش‌های دیگری برای جایگزین‌کردن دندان‌های ازدست‌رفته‌اش استفاده کنیم یکی از این روش‌ها استفاده از ایمپلنت‌های سرامیکی (زیرکونیا) است. بریج یا پل دندان، دندان مصنوعی کامل و دندان مصنوعی پارسیال (جزئی) هم از روش‌های دیگری هستند که می‌توانند توانایی جویدن غذا را برای شما بازیابی کنند.
ایمپلنت زیرکونیا یا سرامیکی: ایمپلنت‌های سرامیکی اغلب از اکسید زیرکونیا ساخته می‌شوند که یک ماده سفیدرنگ و ایمن است. این ماده زیست‌سازگاری بالایی دارد و در برابر خوردگی نیز دوام بالایی دارد. درنتیجه جایگزین مناسبی برای ایمپلنت تیتانیومی محسوب می‌شوند.
بریج یا پل دندان: بریج یک نوع پروتز دندانی است که از دو یا چند تاج مصنوعی دندان تشکیل شده است. این پروتز از یک یا از دو طرف به دندان‌های اطراف فضای خالی دندان کشیده شده متصل می‌شوند و بدون قرارگرفتن چیزی در لثه، آن دندان را به کمک دندان‌های کناری جایگزین می‌کنند.
دندان‌مصنوعی: دندان‌مصنوعی انواع مختلفی دارد. افرادی که با گذشت زمان دندان‌های خود را ازدست‌داده‌اند، می‌توانند از نوع کامل آن یا از نوع جزئی آن استفاده کنند. این پروتزها روی استخوان فک قرار می‌گیرند و یک روش بی‌خطر است که قیمت آن نیز نسب به قیمت کاشت دندان کمتر است.
جمع بندی
حساسیت داشتن به تیتانیوم یک اتفاق نادر است، اما غیرممکن نیست. در این مقاله علائم حساسیت به تیتانیوم را به شما توضیح دادیم و گفتیم که برای تشخیص حساسیت و درمان آن چه اقداماتی به طور معمول انجام می‌شود. همچنین روش‌های درمان جایگزین را به شما معرفی کردیم تا در صورت بروز آلرژی، بتوانید از روش‌های درمانی دیگر استفاده کنید تا توانایی غذاخوردن و صحبت‌کردن خود را به‌خوبی گذشته بازیابی کنید.
در انتها مجدد به شما عزیزان تأکید می‌کنیم که درصورتی‌که درگذشته تجربه حساسیت به هر نوع فلزی داشته‌اید، آن را با دندانپزشک خود درمیان بگذارید.
کلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
سوالات متداول
برخی از مهمترین سوالات از نظر کاربران در ارتباط با حساسیت به تیتانیوم عبارت است از:
آیا ممکن است که به ایمپلنت دندان حساسیت داشته باشیم؟
بله. با وجود این که ایمپلنت‌ها از مواد تایید شده و ایمنی ساخته می‌شوند، با هم در برخی موارد نادر، یکی سری از بیماران به آن‌ها حساسیت نشان می‌دهند. البته درصد این افراد بسیار کم است.
چگونه بفهمیم حساسیت به ایمپلنت تیتانیوم داریم؟
اگر تا یک هفته بعد از جراحی ایمپلنت، درد، التهاب و خونریزی شما کمتر نشد و در عوض شدیدتر شد، یا اگر علائم عفونت، احساس خستگی شدید یا درد مفاصل داشتید که تمام بدن شما را تحت‌تأثیر قرار داده بود، باید به دندانپزشکتان مراجعه کنید تا شرایط شما را بررسی کند.
تست حساسیت به تیتانیوم چیست؟
برای تشخیص حساسیت به ایمپلنت تیتانیومی یک نوع آزمایش خون به نام MELISA انجام می‌شود.