مدتی بعدازاین که دندانتان را می‌کشید، متوجه می‌شوید که لثه و استخوان فک در آن ناحیه کمی فرورفته یا کمی نازک‌تر شده است. به این حالت تحلیل استخوان فک میگوییم. احتمالاً شما نیز می‌خواهید بدانید علت تحلیل‌رفتن استخوان فک چیست؟ و تحلیل استخوان چه عوارضی دارد؟ با ما همراه باشید تا به شما بگوییم علت این عارضه چیست و چرا تشخیص و درمان آن آن‌قدر مهم است.
علت تحلیل رفتن استخوان فک
استخوان فک ممکن است به چند دلیل مختلف دچار تحلیل شود.
جای خالی دندان های از دست رفته
به بخشی از استخوان فک که ریشه دندان را احاطه می‌کند استخوان آلوئولار میگوییم. در حالت طبیعی، ریشه دندان‌ها استخوان آلوئولار تحریک می‌کند و باعث می‌شود که کلسیم و سایر مواد مغذی به این ناحیه بیایند و رشد استخوان فک ادامه پیدا کند. به‌این‌ترتیب دندان‌ها ارتفاع و ضخامت طبیعی استخوان فک را حفظ می‌کنند. اما زمانی که یک دندان کشیده می‌شود یا از دست می‌رود، دیگر ریشه‌ی دندانی وجود ندارد که با ارسال پیام عصبی باعث رشد و تقویت استخوان فک شود. در نتیجه استخوان فک به‌آرامی تحلیل می‌رود. هرچه تعداد دندان‌های ازدست‌رفته بیشتر باشد، بافت بیشتری از دست می‌رود.
بیماری پریودنتال
عفونت و بیماری‌های مزمن لثه که به آن‌ها بیماری‌های پریودنتال میگوییم، علاوه بر لثه، بر بافت‌های نگهدارنده دندان مثل استخوان آلوئول و رباط‌های نگهدارنده دندان نیز تأثیر می‌گذارند. در بیماری‌های پریودنتال پیشرفته، باکتری‌ها به استخوان اطراف دندان نیز آسیب می‌زنند و باعث ازدست‌رفتن دندان و تحلیل استخوان فک می‌شوند. این بیماری‌ها در برخی موارد باعث ایجاد درد نمی‌شوند درنتیجه تشخیص و درمان آن‌ها اغلب به‌موقع انجام نمی‌شود.
پروتز ها (دنچر) و بریج دندانپزشکی
پروتزهای سنتی دندان (دنچرها) و بریج‌ها اگرچه روشی برای جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته هستند، اما از استخوان فک شما در برابر تحلیل رفتن محافظت نمی‌کنند. ایمپلنت دندان استخوان فک را تحریک می‌کند و از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کند؛ اما دنچرها بدون حمایت ایمپلنت و به طور مستقیم روی بافت لثه قرار می‌گیرند. در نتیجه نمی‌توانند از استخوان فک در برابر تحلیل محافظت کنند. همچنین پروتزهای دنچر روی بافت لثه جابه‌جا می‌شوند که این اتفاق ازبین‌رفتن بافت استخوان را تسریع می‌کند.
شرایط پزشکی
برخی از شرایط پزشکی مثل پوکی‌استخوان، بیماری استخوان پاژه (بیماری‌ای که در آن استخوان تحلیل می‌رود؛ اما به‌درستی بازسازی نمی‌شود)، استئومیلیت (التهاب استخوان ناشی از عفونت) و تومورها از شرایطی هستند که باعث تحلیل استخوان فک می‌شوند.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
آسیب دیدگی (تروما)
آسیب‌دیدگی یا ضربه که اصطلاحاً به آن تروما میگوییم، می‌تواند باعث شکستن یا ازدست‌رفتن دندان می‌شود، در نتیجه روند ترمیم و بازسازی استخوان فک را مختل می‌کند. علاوه بر این مورد، شکستن استخوان فک یا برخورد ضربه شدید می‌تواند باعث مرگ بافت شود تحلیل استخوان می‌تواند تا سال‌ها بعدازاین آسیب‌دیدگی اتفاق بیفتد.
ناهنجاری و مشکلات بایت
مشکلات بایت روی نحوه جویدن و غذاخوردن تأثیر می‌گذارد. در این حالت توزیع ناصحیح نیرو و فقدان نیروی مخالف می‌تواند تحریک طبیعی استخوان فک را مختل کند و منجر به تحلیل استخوان شود. کج بودن و به‌هم‌ریختگی دندان‌ها (مال اکلوژن)، ساییدگی دندان‌ها و اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) جز این مشکلات هستند.
سایر علل
سیگارکشیدن می‌تواند در تحلیل رفتن استخوان فک مؤثر باشد. افراد سیگاری بیشتر از سایرین در معرض تحلیل استخوان و ازبین‌رفتن استخوان فک هستند. شرایط دیگری مثل پوکی‌استخوان، نداشتن دندان به‌صورت مادرزادی یا مصرف برخی از داروها نیز می‌تواند باعث ازبین‌رفتن استخوان فک شود.
علائم تحلیل استخوان فک
ازبین‌رفتن استخوان فک، علاوه بر تحت‌تأثیر قراردادن دهان و دندان، می‌تواند مشکلات و مسائل دیگری را هم ایجاد کند. علائم تحلیل استخوان فک عبارت‌اند از:
- تغییر در ساختار صورت مثل تیزتر به‌نظررسیدن چانه
- کوچک‌تر شدن لثه
- تشکیل شدن چین‌وچروک عمیق در اطراف دهان
- نازک‌تر به‌نظررسیدن لب‌ها و فرورفتن آن‌ها به سمت داخل
- درد فک و صورت
- احساس ناراحتی هنگام استفاده از پروتز یا دنچر (شل‌شدن دنچر)
- جابه‌جا یا لق شدن دندان‌ها
- احساس سردرد یا درد در صورت و فک
- ایجادشدن شکاف بین دندان‌ها
- بوی بد دهان
- درد هنگام جویدن غذا
- سخت‌تر شدن تکلم و صحبت‌کردن
جلوگیری از تحلیل استخوان فک
برای جلوگیری از تحلیل استخوان فک شما باید اقدامات خاصی را انجام دهید.
- برای پیشگیری از تحلیل استخوان فک شما باید در قدم اول بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و یک بار در روز از نخ دندان و دهان‌شویه استفاده کنید.
- اگر دندان شما دچار پوسیدگی شده است یا آسیب‌دیده است، آن را ترمیم کنید و تاحدامکان از کشیدن دندانتان خودداری کنید.
- مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D را در رژیم غذایی خود داشته باشید و در صورت کمبود این مواد مغذی، با مشورت پزشک از مکمل‌های مناسب استفاده کنید.
- پیش از کشیدن دندان با جراح دندان مشورت کنید تا اگر نیاز به پیوند استخوان داشتید، در همان زمان پیوند انجام شود.
- تاحدامکان به‌جای دنچر و بریج از ایمپلنت برای جایگزین‌کردن دندان‌هایتان استفاده کنید.
- مصرف سیگار و تنباکو را ترک کنید.
انواع تحلیل استخوان فک
استخوان فک ممکن است از جنبه‌های مختلفی دچار تحلیل شود.
کاهش عمودی استخوان پس از افتادن یا کشیدن دندان
یکی از انواع مهم تحلیل استخوان فک، کاهش ارتفاع عمودی استخوان است که باید به‌سرعت به آن رسیدگی شود. استخوان فک معمولاً بعد از کشیدن یا افتادن دندان به‌صورت عمودی تحلیل می‌رود. با استفاده از ایمپلنت می‌توانیم از این نوع تحلیل پیشگیری کنیم.
کاهش جانبی استخوان پس از کشیدن دندان (کاهش پهنا)
بعدازاین که یک دندان کشیده می‌شود، جای آن در ابتدا به‌صورت یک حفره در استخوان فک باقی می‌ماند. بلافاصله بعد از کشیدن دندان، تحلیل استخوان شروع می‌شود. تا شش ماه بعد از کشیدن دندان، استخوان آن ناحیه تا حدود 60 درصد دچار تحلیل می‌شود. این تحلیل رفتن به‌مرورزمان ادامه پیدا می‌کند و ممکن است تا جایی پیش برود که دندان ازدست‌رفته را با ایمپلنت نیز نتوانیم جایگزین کنیم.
تحلیل استخوان فک بالا
سینوس‌های ماگزیلاری در بالا و در پشت استخوان فک بالا قرار دارند. این سینوس‌ها حفرات بزرگی هستند که هنگام آتروفی و تحلیل استخوان بزرگ‌تر می‌شوند. در نتیجه ضخامت و کیفیت استخوان فک بالا کمتر می‌شود و کاشت ایمپلنت را با مشکلاتی مواجه می‌کند. این روش‌ها می‌تواند تاثیر مستقیمی بر قیمت کاشت دندان داشته باشند و هزینه نهایی را تحت تاثیر قرار دهند.
تحلیل استخوان فک پایین
اگر چند دندان در استخوان فک پایین از دست بروند، به‌خصوص اگر آن دندان‌ها در کنار هم قرار داشته باشند، این اتفاق باعث می‌شود که استخوان فک پایین و بافت لثه، به‌مرور تحلیل برود.
تحلیل استخوان فک کل قوس دندان
همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم، با ازدست‌رفتن دندان، استخوان فک نیز دچار تحلیل می‌شود. هر چه تعداد دندان‌های ازدست‌رفته بیشتر باشد، استخوان فک نیز بیشتر تحلیل می‌رود. حال اگر تمام دندان‌های یک قوس فکی ازدست‌رفته باشند، بیمار دچار تحلیل شدید استخوان فک در آن ناحیه می‌شود. این تحلیل و آتروفی ممکن است تا حدی پیش برود که عصب‌های عمیق استخوان فک، بیرون بزنند و در سطح استخوان قرار بگیرند.
تحلیل استخوان فک کل صورت
حال اگر تحلیل استخوان هم برای فک بالا و هم برای فک پایین اتفاق بیفتد، ارتفاع استخوان فک بالا و پایین به‌شدت کم می‌شود و باعث می‌شود صورت آویزان شده و پیرتر به نظر برسد.
درمان تحلیل استخوان فک
روش درمانی که برای رفع این عارضه استفاده می‌شود، به علت تحلیل رفتن استخوان فک و شدت آن بستگی دارد.
پیوند استخوان فک
بهترین و اصلی‌ترین روش درمان تحلیل استخوان فک پیوند استخوان است. پیوند استخوان می‌تواند از تحلیل استخوان فک جلوگیری کرده و آن را برطرف کند. بعد از پیوند استخوان، روی محل موردنظر جراحی کاشت ایمپلنت انجام می‌شود. به‌این‌ترتیب، نه‌تنها تحلیل استخوان درمان می‌شود؛ بلکه رشد و ترمیم استخوان فک نیز ادامه پیدا می‌کند.
پیوند استخوان فک چگونه انجام می‌شود؟
نحوه جراحی پیوند استخوان برای درمان تحلیل استخوان دندان، به روش پیوند و شدت تحلیل استخوان بستگی اما برخی از مراحل جراحی در روش‌های مختلف آن یکسان هستند.
برای پیوند استخوان، جراح در ابتدا لثه را بی حس می‌کند، سپس یک برش در بافت لثه می‌زند و آن را از استخوان کنار می‌زند. در مرحله بعدی، دندانپزشک محل جراحی را تمیز و ضدعفونی می‌کند و مواد پیوند استخوان را به ناحیه تحلیل رفته اضافه می‌کند و یک بافت مخصوص روی آن قرار می‌دهد. در آخر نیز لثه را بخیه می‌زند.
۴ نوع مواد پیوند استخوان فک
به نقل از یک مقاله که در سال 2013 در ncbi.nlm.nih.gov منتشر شده است، ماده استخوانی که در هنگام پیوند استفاده می‌شود، ممکن است از بدن خود بیمار گرفته شود. در این حالت به آن اتوگرافت گفته می‌شود. همچنین این ماده ممکن است از یک بدن اهدایی یا از یک بافت حیوانی تهیه شده باشد که در حالت اول به آن اصطلاحا آلوگرافت و در حالت دوم به آن زنوگرافت میگوییم.
در نهایت، با پیشرفت علم دانشمندان مواد مصنوعی ساخته‌اند که برای پیوند استخوان ایمن و قابل‌استفاده است. اگر از این مواد استفاده شود، به آن آلو پلاستیک میگوییم.
۴ روش مختلف جراحی پیوند استخوان فک
روش انجام جراحی پیوند استخوان فک، به علت و نوع تحلیل استخوان بستگی دارد.
- این جراحی ممکن است بلافاصله بعد از کشیدن دندان انجام شود تا از فرورفتن سوکت دندان و تحلیل استخوان جلوگیری کند.
- اگر استخوان فک بالا تحلیل رفته باشد و فرد بخواهد دندان‌های ازدست‌رفته‌اش را ایمپلنت کند، این جراحی همراه با لیفت سینوس انجام می‌شود. به این صورت که بخشی از بافت سینوس بالا کشیده می‌شود و فضا خالی به‌دست‌آمده با مواد پیوند استخوان پر می‌شود.
- در حالت دیگر، پیوند استخوان ممکن است بعدازاین که استخوان دچار تحلیل شد، برای افزایش ارتفاع و پهنای استخوان انجام شود.
- همچنین کاهی ممکن است دندان هنوز زنده و سالم باشد؛ اما استخوان اطراف آن به دلیل ابتلا به بیماری پریودنتال، آسیب‌دیده باشد. در این حالت مواد پیوند در اطراف دندان موردنظر قرار داده می‌شود.
مزایای پیوند استخوان فک
پیوند استخوان مزایای زیادی دارد. این جراحی ضخامت و کیفیت استخوان فک شما را بهبود می‌بخشد تا بتوانید جراحی کاشت ایمپلنت انجام دهید. همچنین این جراحی، استخوان فک شما را بعد از تروما، بیماری‌های لثه و ازدست‌رفتن دندان، به شکل اولیه خود برمی‌گرداند و از آسیب‌دیدن دندان‌های دیگر شما جلوگیری می‌کند.
در نهایت، بهبود قدرت استخوان فک و جلوگیری از تحلیل رفتن آن، کاهش خط ابتلا به بیماری‌های پریودنتال و حفظ سلامت استخوان از مزایای دیگر این جراحی هستند.
معایب پیوند استخوان فک
پیوند استخوان به‌طورکلی ایمن محسوب می‌شود؛ اما عوارضی دارد که تا مدتی بعد از جراحی ممکن است آن‌ها را تجربه کنید. این عوارض عبارت‌اند از:
- احساس درد ضربان دارد یا درد هنگام خوردن و نوشیدن
- التهاب و تورم
- حساس شدن دندان
- عفونت
- آسیب‌دیدن عصب
- خونریزی
دارو درمانی
اگر علت تحلیل رفتن استخوان فک عفونت باشد، دندانپزشک برای شما دارو تجویز می‌کند تا عفونت از بین برود و از پیشرفت تحلیل استخوان پیشگیری شود.
پوکی‌استخوان نیز یکی از دلایل تحلیل استخوان فک است. در این حالت، داروهای پوکی‌استخوان نیز ممکن است برای درمان تحلیل استخوان فک تجویز شود.
در نهایت باید بدانید که عارضه تحلیل رفتن استخوان فک ممکن است باعث ایجاد احساس درد نیز بشود به همین دلیل داروی مسکن نیز معمولاً برای بیماران تجویز می‌شود.
داروهای مفید برای پوکی استخوان
داروهای مفید برای پوکی‌استخوان ضد جذب هستند و روند این تحلیل را کندتر یا متوقف می‌کنند. برخی از این داروها عبارت‌اند از: ریزدرونات، زولدرونیک اسید، ایباندرونیت، آلندرونات، روموسوزوماب.
عوارض احتمالی مصرف داروهای درمان تحلیل استخوان فک
البته مصرف این داروها با بروز یک سری عوارض همراه است.
- مشکلات گوارشی (معده درد، تهوع، اسهال)
- کاهش هوشیاری
- تپش قلب
- خشکی دهان
- اختلالات خواب
- حساسیت پوستی
- احساس اضطراب
برخی از این عوارض هستند.
کورتاژ لثه
کورتاژ لثه یکی از روش‌های درمانی دندانپزشکی است که برای تمیزکردن لثه و ریشه دندان از باکتری‌ها انجام می‌شود. در این روش لثه کمی تراشیده یا خراشیده می‌شود.
۳ روش مختلف انجام درمان کورتاژ لثه
- کورتاژ لثه‌ای: اگر عفونت لثه شدت کمی داشته باشد و عمق نفوذ آن کم باشد، از کورتاژ لثه برای ازبین‌بردن و برداشتن بخشی از بافت لثه انجام می‌شود.
- کورتاژ زیرلثه‌ای: برای برداشتن بافت‌های اطراف ریشه دندان و بافت همبند انجام می‌شود.
- کورتاژ غیرعمدی: اگر در هنگام جرم‌گیری بخشی از بافت لثه ناخواسته از بین برود، به آن کورتاژ غیرعمدی گفته می‌شود.
فواید درمان کورتاژ لثه
کورتاژ لثه فوایدی دارد که عبارت‌اند از:
- طول درمان و دوران نقاهت کوتاه
- درد و خونریزی کم
- موفقیت بالا
- یک روش مناسب برای توقف پیشرفت و درمان بیماری‌های پریودنتال
- عوارض کم
عوارض تحلیل استخوان فک
تحلیل لثه و استخوان فک می‌تواند باعث
- حساس شدن دندان‌ها
- تغییر بایت
- شکستن یا ازدست‌رفتن دندان
- لق شدن دندان‌ها
- چروکیده شدن پوست در اطراف دهان و پیر به‌نظررسیدن
- ایجاد اختلال در روند کاشت ایمپلنت
- ایجاد تورم و احساس درد
- نازک شدن لب‌ها
- بد فر شدن چانه و افتادگی صورت
- آسیب‌دیدن بافت لثه
شود. به همین دلیل باید به‌موقع تشخیص و درمان شود.
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
جمع بندی
تحلیل استخوان فک یکی مشکلات رایجی است که بعد از کشیدن دندان اتفاق میفتد. در این حالت، استخوان به‌مرورزمان ترمیم نمی‌شود و نازک‌تر و کوتاه‌تر می‌شود. این تحلیل نه‌تنها روی زیبایی شما تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند روند درمان و کاشت ایمپلنت را نیز مختل کند. همان‌طور که در این مقاله بررسی کردیم، روش‌های مختلفی برای درمان تحلیل‌رفتن استخوان فک وجود دارد که می‌تواند شما را به کاندید مناسبی برای کاش ایمپلنت تبدیل کند. بااین‌وجود، تشخیص و درمان به‌موقع این عارضه اهمیت زیادی دارد و نباید آن را نادیده بگیرید.
دکتر حمیدرضا افضلی
سوالات متداول
چگونه از دست دادن استخوان فک را درمان می‌کنند؟
زمانی که ازدست‌دادن استخوان در فک رخ‌داده باشد، پیوند استخوان دندان ضروری است. این روش معمولاً قبل از کاشت ایمپلنت دندانی یا زمانی که ازدست‌دادن استخوان بر دندان‌های مجاور تأثیر منفی می‌گذارد انجام می‌شود.
آیا استخوان فک تحلیل رفته دوباره رشد می‌کند؟
بله با پیوند استخوان امکان‌پذیر است. برای اکثر بیماران، استخوان فک در ۴ تا ۶ ماه بازسازی می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است بیشتر طول بکشد.