آبسه دندان یک نوع عفونت باکتریایی است که به شکل یک برآمدگی قرمزرنگ در لثه و در نزدیکی دندان ظاهر می‌شود. آبسه دندان می‌تواند علائمی مثل درد شدید، التهاب، تب و بوی بد دهان را ایجاد کند. برآمدگی جوش مانند آبسه که در اثر تجمع چرک ایجاد می‌شود، باید خیلی سریع درمان شود تا از انتشار عفونت به بافت‌های دیگر جلوگیری شود. آبسه باید به‌صورت تخصصی توسط دندانپزشک درمان شود و به‌صورت خودبه‌خود برطرف نمی‌شود. در این مقاله به یکی دیگر از بیماری های دهان و دندان به صورت جامع می پردازیم.
آبسه دندان چیست؟
به تجمع چرک در دندان‌ها یا لثه آبسه گفته می‌شود. آبسه دندان در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و معمولاً شبیه یک برآمدگی یا جوش متورم و قرمزرنگ به نظر می‌رسد. عفونت آبسه ممکن است از دندان شروع شود؛ اما به استخوان اطراف آن و دندان‌های دیگر نیز سرایت کند.
آبسه ممکن است در نقاط مختلفی در اطراف دندان ایجاد شود. انواع آبسه دندان عبارت‌اند از:
- آبسه پری اپیکال: آبسه پری اپیکال یک عفونت مزمن است در نوک ریشه دندان (اپکس دندان) ایجاد می‌شود. اگر یک دندان دچار پوسیدگی شده یا شکسته باشد، باکتری‌ها می‌توانند به داخل آن راه پیدا کنند و به پالپ دندان برسند. هنگامی‌که باکتری‌ها به پالپ دندان حمله کرده و آن را آلوده می‌کنند، عفونت ناشی از آن می‌تواند به نوک ریشه دندان و سپس به استخوان اطراف آن گسترش پیدا کند و در نهایت باعث ایجاد آبسه شود.
- آبسه پریودنتال: آبسه پریودنتال در کنار ریشه دندان ایجاد می‌شود و منشأ آن پاکت پریودنتال است. زمانی که لثه ملتهب می‌شود، رباط پریودنتال از ریشه دندان جدا می‌شود و شکاف کوچکی بین لثه و دندان ایجاد می‌شود که به آن پاکت پریودنتال گفته می‌شود. در نتیجه تجمع باکتری‌ها در پاکت پریودنتال، آبسه پریودنتال ایجاد می‌شود. این نوع آبسه در اثر بیماری پریودنتال (بیماری لثه) پیشرفته ایجاد می‌شود.
- آبسه لثه یا ژینژیوال: آبسه ژینژیوال که به آن آبسه لثه نیز گفته می‌شود، در حد فاصله بین لثه و دندان ایجاد می‌شود و عموماً در اثر تجمع ذرات غذا و باکتری در خط لثه و رعایت‌نکردن مناسب بهداشت دهان و دندان ایجاد می‌شود. آبسه ژینژیوال تنها بافت لثه را درگیر می‌کند و به دندان یا رباط پریودنتال گسترش پیدا نمی‌کند.
- آبسه پری کرونال: اگر بافت نرم اطراف تاج یک دندان نیمه درآمده (مثل دندان عقل نیمه نهفته) که شامل لثه و فولیکول دندانی است، ملتهب شود، به آن پریکورونیت گفته می‌شود. گاهی این التهاب منجر به تشکیل آبسه در لثه اطراف دندان عقل نیمه نهفته می‌شود. به این آبسه، آبسه پری کرونال یا آبسه دندان عقل گفته می‌شود.
تفاوت بین آبسه دندانی و دیگر عفونت‌های دهان
عفونت‌های دهان انواع مختلفی دارند و ممکن است منشأ آن‌ها، ویروس، قارچ یا باکتری باشد. این عفونت‌ها ممکن است در هر نقطه‌ای از دهان مثل زبان، گونه، لوزه‌ها و سقف دهان ایجاد شوند. به طور مثال برفک دهان نوعی عفونت قارچی است که بخش‌های مختلف دهان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. درمان این عفونت‌ها به علت ایجاد آن‌ها بستگی دارد.
آبسه دندان نوعی عفونت باکتریایی است که دندان و بافت‌های اطراف آن مثل لثه و استخوان فک را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برای درمان آن ممکن است جراحی، کشیدن دندان یا عصب‌کشی انجام شود و مصرف داروی آنتی‌بیوتیک لازم باشد.
دلایل بروز آبسه دندان
هر چیزی که باعث ورود باکتری‌ها به داخل دندان یا بافت‌های اطراف آن شود، می‌تواند باعث عفونت، تجمع چرک و در نهایت بروز آبسه دندان بشود.
پوسیدگی شدید دندان: به تخریب شدید بافت سخت دندان پوسیدگی می‌گوییم. پوسیدگی دندان زمانی اتفاق میفتد که باکتری‌های دهان قند موجود در نوشیدنی‌ها و شیرینیجات را تجزیه می‌کنند و یک ماده اسیدی تولید می‌کنند که باعث تخریب مینای دندان می‌شود.
شکستگی یا ترک‌خوردن دندان: ترک‌ها یا شکستگی‌های دندان راهی برای ورود باکتری به داخل دندان ایجاد می‌کنند.
بیماری‌های لثه (بیماری‌های پریودنتال): به التهاب و عفونت لثه بیماری لثه می‌گوییم. در بیماری‌های پیشرفته لثه، باکتری‌ها به‌راحتی به بافت‌های عمیق‌تر نفوذ می‌کنند.
آسیب‌دیدن دندان: برخورد ضربه به دندان می‌تواند بدون ایجاد ترک یا شکستگی دندان، به پالپ آن آسیب برساند. آسیب‌دیدن پالپ دندان آن را مستعد عفونت و ایجاد آبسه می‌کند.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
علائم و نشانه‌های آبسه دندان
اصلی‌ترین علائم آبسه دندان‌درد و التهاب هستند. بسته به محل ایجاد آبسه، بیمار ممکن است هنگام جویدن یا گازگرفتن احساس درد داشته باشد. همچنین فرد ممکن است متوجه برآمدگی و تورم در ناحیه‌ای که احساس درد دارد بشود. دیگر علائمی که فرد ممکن است تجربه کند عبارت‌اند از:
- ترشح چرک در دهان
- احساس مزه بد در داخل دهان
- لق شدن دندان‌ها
- خونریزی لثه
- حساس شدن دندان
درد شدید و مداوم
دندان‌درد شدید، مداوم و ضربان‌دار که می‌تواند به استخوان فک، گردن یا گوش گسترش کند از علائم مهم و اصلی آبسه دندان است.
تورم و التهاب در لثه‌ها
تورم و التهاب در صورت، گونه یا گردن که می‌تواند باعث مشکل در تنفس و قورت دندان بشود یکی از علائم مهم آبسه دندان است.
تب
تب یکی از علائم رایجی هست که هنگام وجود عفونت در بدن ایجاد می‌شود. در موارد شدید آبسه دندان بیمار ممکن است تب و لرز و احساس خستگی داشته باشد.
بوی بد دهان
احساس بوی بد در دهان و هجوم ناگهانی یک مایع بد بو، بدمزه یا شور از دیگر علائم آبسه دندان است.
درمان‌های موجود برای آبسه دندان
آبسه یکی از عفونت‌های مهمی است که در دهان و دندان اتفاق میفتد و می‌تواند در دیگر نواحی بدن نیز پخش بشود. به همین دلیل درمان اصولی و به‌موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار است. برای درمان آبسه باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
تخلیه و پاکسازی آبسه
ازآنجایی‌که داخل آبسه عفونت چرکی جمع شده است، معمولاً اولین قدم برای درمان آن ایجاد یک برش کوچک در لثه برای تخلیه عفونت است. این روش درمانی یک جراحی خیلی ساده و کوتاه است که به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.
در افراد مبتلا به آبسه پری اپیکال، ممکن است نیاز باشد بافت آسیب‌دیده (نوک ریشه دندان) برداشته شود. همچنین در افراد مبتلا به آبسه پریودنتال و عفونت مکرر، ممکن است دندانپزشک جراحی‌ای را توصیه کند که در آن پاکت پریودنتال برداشته شود. اگر بعد از جراحی، عفونت دندان برگردد ممکن است نیاز باشد که دندان کشیده شود.
درمان ریشه (عصب‌کشی)
هنگام درمان ریشه (عصب‌کشی دندان)، پالپ عفونی از داخل دندان خارج می‌شود و سپس فضای خالی ایجاد شده با مواد مخصوصی پر می‌شود تا از عفونت مجدد جلوگیری شود. با این درمان می‌توان از ازدست‌رفتن دندان جلوگیری کرد.
کشیدن دندان
درصورتی‌که شدت آسیب دندان به‌گونه‌ای باشد که نتوان آن را حفظ کرد، دندانپزشک ناچار است دندان را بکشد. در این حالت بعد از درمان کامل عفونت باید از روش‌های جایگزینی دندان مثل ایمپلنت برای جایگزین‌کردن دندان ازدست‌رفته استفاده کرد.
تجویز آنتی‌بیوتیک
داروهای آنتی‌بیوتیک ممکن است در کنار روش اصلی درمان تجویز شوند. آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند دندان عفونت کرده را درمان کند؛ اما معمولاً برای ازبین‌بردن باکتری‌های باقی‌مانده و جلوگیری از گسترش عفونت استفاده می‌شود. مصرف آنتی‌بیوتیک به کاهش درد و التهاب آبسه نیز کمک می‌کند.
روش‌های خانگی کاهش درد آبسه دندان
روش‌های خانگی به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند آبسه دندان را درمان کنند اما می‌توانند درد شما را تسکین بدهند تا نوبت دندانپزشکی شما فرابرسد. برخی از روش‌های خانگی مؤثر برای کاهش درد آبسه دندان عبارت‌اند از:
استفاده از دهانشویه آب نمک
درست‌کردن یک دهانشویه با آب‌نمک و استفاده از آن می‌تواند درد ناشی از آبسه دندان را تسکین دهد. برای این کار سه بار در روز نصف قاشق جای خوری نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کنید و دهان خود را با آن بشویید.
کمپرس سرد و گرم
هر دو کمپرس سرد و گرم در کاهش التهاب آبسه دندان مؤثر هستند. آبسه دندان باعث ایجاد التهاب و تورم می‌شود. استفاده از کمپرس سرد، باعث انقباض رگ‌های خونی، کاهش التهاب و تسکین درد می‌شود. از طرف دیگر، کمپرس گرم با افزایش جریان خون هم باعث کاهش التهاب و هم باعث انتقال سریع‌تر گلبول‌های سفید به محل عفونت می‌شود.
مصرف مسکن‌های ضد درد
بر اساس medicalnewstoday داروهای مسکن بدون نسخه مثل استامینوفن، آسپرین و ایبوپروفن برای کاهش و تسکین درد آبسه دندان مؤثر هستند. البته این داروها تنها درد شما را تسکین می‌دهند و نمی‌توانند عفونت را درمان کنند.
نکته: مصرف داروی ایبوپروفن به افراد مبتلا به آسم و زخم معده و همچنین مصرف داروی آسپرین برای کودکان زیر 16 سال، خانم‌های باردار و در دوران شیردهی توصیه نمی‌شود.
آبسه دندان در کودکان
دندان‌های شیری کودکان به دلیل تفاوت‌هایی که با دندان‌های دائمی دارند، بیشتر دچار آبسه می‌شوند. آبسه پری اپیکال رایج‌ترین نوع آبسه است که برای دندان‌های کودکان ایجاد می‌شود.
پوسیدگی دندان، شکستگی دندان و رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان از علت‌های رایج آبسه دندان در کودکان هستند. سیستم ایمنی بدن کودکان ضعیف است و عفونت دندان آن‌ها می‌تواند در بدنشان پخش شود یا حتی به دندان‌های دائمی آن‌ها آسیب بزند. به همین دلیل آبسه دندان کودکان باید به‌سرعت توسط دندانپزشک درمان شود.
علائم آبسه در کودکان
علائم آبسه دندان کودکان عبارتند از:
- درد شدید و مداوم
- تورم و قرمزی لثه
- برآمدگی جوش مانند در داخل دهان
- ترشح چرک
- اختلال در خواب
- متورم‌شدن صورت یا گردن
- تب و بی‌حالی
- بوی بد دهان
در صورت مشاهده این علائم کودک را سریعاً به دندانپزشکی ببرید.
روش‌های درمان و مراقبت‌های ویژه
روش‌های درمان آبسه دندان در کودکان نیز تقریباً مشابه بزرگسالان است. بسته به‌شدت و نوع آبسه دندان کودکان، ممکن است جراحی، عصب کشی، کشیدن دندان، تخلیه چرک و عفونت آبسه و مصرف آنتی‌بیوتیک لازم باشد.
پیشگیری از بروز آبسه در کودکان
با مراجعه منظم به دندانپزشکی، رعایت بهداشت دهان و دندان با مسواک‌زدن صحیح و استفاده از دهانشویه مناسب، داشتن رژیم غذایی سالم و پرهیز از زیاده‌روی در خوردن شیرینیجات و استفاده از کلاه ایمنی یا محافظ دندان هنگام ورزش‌های تخصصی می‌توان از بروز آبسه دندان کودکان پیشگیری کرد.
جمع بندی
همان‌طور که گفته شد آبسه دندان نوعی عفونت باکتریایی است که ریشه دندان و لثه را درگیر می‌کند. این عفونت در صورت عدم درمان می‌تواند به دندان‌های دیگر و استخوان فک آسیب بزند یا در بدن انتشار پیدا کند. به همین دلیل باید سریعاً توسط دندانپزشک درمان شود. تخلیه آبسه، درمان ریشه دندان، مصرف آنتی‌بیوتیک و کشیدن دندان از روش‌های درمانی رایج آبسه دندان هستند.
کلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
سوالات متداول
آیا ممکن است آبسه دندان خودبه‌خود درمان شود؟
خیر آبسه دندان خودبه‌خود درمان نمی‌شود. ممکن است شما بعد از مدتی دیگر احساس درد نداشته باشید. اما این نشان‌دهنده ازبین‌رفتن پالپ دندان است. در این حالت نه‌تنها عفونت هنوز درمان نشده است؛ بلکه در حال گسترش است؛ بنابراین هنوز باید برای درمان به دندانپزشکی مراجعه کنید.
چگونه می‌توان از بروز آبسه دندان پیشگیری کرد؟
شما می‌توانید با مراجعه منظم به دندانپزشکی، انجام جرم‌گیری به‌صورت منظم و دوره‌ای و رعایت بهداشت دهان و دندان از بروز آبسه دندان پیشگیری کنید. فراموش نکنید که در صورت شکستن یا ترک‌خوردن دندان به‌سرعت به دندانپزشک مراجعه کنید تا از عفونت‌کردن پالپ دندان پیشگیری کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به آبسه دندان هستند؟
افرادی که بهداشت دهان و دندان را به‌خوبی رعایت نمی‌کنند، در خوردن غذاهای حاوی قند زیاده‌روی می‌کنند و دچار خشکی دهان هستند، احتمال بروز آبسه بیشتر است.