مال اکلوژن به حالتی گفته می‌شود که در آن دندان‌های فک بالا و پایین تراز نباشند و نسبت به هم موقعیت مناسبی نداشته باشند. اوربایت، آندربایت، شلوغی یا چرخیدن دندان‌ها همگی نوعی مال اکلوژن هستند. مال اکلوژن شدید می‌تواند باعث زیبا نبودن لبخند، احساس درد و مشکل در غذاخوردن شود. رایج‌ترین روش درمان این ناهنجاری ارتودنسی است.
مال اکلوژن چیست؟
به حالتی که دندان‌های فک بالا و پایین با هم تراز نباشند و همپوشانی مناسبی نداشته باشند، مال اکلوژن گفته می‌شود.
در حالت نرمال یا اکلوژن، وقتی فک بالا و پایین روی هم قرار می‌گیرند، دندان‌ها با هم تراز هستند و همپوشانی مناسبی دارد. اگر این هماهنگی بین دندان‌های فک بالا و پایین وجود نداشته باشد و دندان‌ها در موقعیت درستی قرار نداشته باشند، به این وضعیت مال اکلوژن گفته می‌شود. شلوغی دندان‌ها، کج بودن دندان‌ها یا هم راستا نبودن فک بالا و پایین نوعی مال اکلوژن هستند. این ناهنجاری نه‌تنها روی زیبایی لبخند تأثیر می‌گذارد، بلکه نحوه صحبت‌کردن، جویدن و سلامت دندان‌ها را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
انواع مختلف مال اکلوژن
مال اکلوژن سه کلاس طبقه‌بندی می‌شود.
کلاس 1
مال اکلوژن کلاس 1 به حالتی گفته می‌شود که فک بالا و پایین و دندان‌های مولر دو فک به‌درستی روی‌هم قرار می‌گیرند؛ اما دندان‌های جلو در جایگاه درستی نسبت به هم قرار ندارند. به طور مثال دندان‌ها با هم فاصله دارند، چرخیده‌اند یا نامنظم هستند. مال اکلوژن کلاس 1 شایع‌ترین نوع مال اکلوژن است و معمولاً با ارتودنسی درمان می‌شود.
کلاس 2
به حالتی که فک بالا بیش از حد نرمال جلوتر از فک پایین باشد (اورجت) یا فک پایین خیلی کوچک باشد (و باعث دیپ بایت بشود)، مال اکلوژن کلاس 2 گفته می‌شود. در حقیقت مال اکلوژن کلاس 2 به حالتی گفته می‌شود که دندان‌های فک بالا و پایین به‌شدت همپوشانی دارند.
کلاس 3
به حالتی که فک پایین بزرگ‌تر یا جلوتر از فک بالا باشد و دندان‌های فک پایین جلوتر از دندان‌های فک بالا قرار بگیرند (آندربایت)، مال اکلوژن کلاس 3 می‌گوییم.
علائم و نشانه‌های مال اکلوژن
مال اکلوژن علائم مختلفی دارد. این علائم بسته به شدت و کلاس آن ممکن است خفیف یا شدید باشند.
- تراز نبودن دندان‌های فک بالا و پایین
- بیرون‌زدگی و جلو بودن دندان‌ها
- چرخیدن دندان‌ها
- شلوغی دندان‌ها
- مشکل در جویدن غذا و احساس درد هنگام غذاخوردن
- ظاهر غیرطبیعی دندان‌ها و چهره
- تنفس دهانی
- سایش غیرطبیعی دندان‌ها به هم
- گازگرفتن مکرر زبان یا داخل گونه
مال اکلوژن شدید معمولاً به‌سادگی قابل‌تشخیص است. چرا که در این حالت به‌هم‌ریختگی و نامنظم‌بودن دندان‌ها کاملاً مشخص است. توصیه ما به شما این است که اگر متوجه به هم ریختنی دندان‌های خودتان یا اطرافیانتان شده‌اید یا علائم دیگر این ناهنجاری مثل درد یا مشکل در جویدن را تجربه کرده‌اید برای معاینه حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. با درمان به‌موقع مال اکلوژن می‌توانید از آسیب‌دیدن دندان‌ها در آینده پیشگیری کنید.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
چگونه مال اکلوژن را تشخیص دهیم؟
مال اکلوژن معمولاً در معاینات ساده و معمولی دندانپزشکی تشخیص داده می‌شود. دندانپزشک عمومی هنگام معاینه دندان‌ها وضعیت بایت و ظاهر دندان‌ها را بررسی می‌کند و اگر مال اکلوژن را تشخیص دهد بیمار را برای درمان به یک متخصص ارتودنسی ارجاع می‌دهد. در این حالت ممکن است دندانپزشک یک عکس رادیوگرافی از شما درخواست کند تا علت مال اکلوژن را دقیق‌تر بررسی کند.
علل و عوامل بروز مال اکلوژن
ناهنجاری‌های استخوان فک و جابه‌جاشدن دندان‌ها از محل صحیحشان به مال اکلوژن ختم می‌شوند. علت‌های رایج مال اکلوژن عبارت‌اند از:
عوامل ژنتیکی و ارثی
مال اکلوژن اغلب زمینه ارثی دارد و از خانواده به ارث می‌رسد. مال اکلوژن معمولاً به دلیل تفاوت اندازه فک بالا و فک پایین یا تفاوت بین اندازه دندان‌ها و فک ایجاد می‌شود و باعث شلوغی دندان‌ها یا بایت غیرطبیعی می‌شود. نواقص مادرزادی مثل فرمت غیرطبیعی استخوان فک یا شکاف کام هم می‌توانند از دلایل مال اکلوژن باشند.
عادات نادرست در کودکی
عادت‌های نادرست دوران کودکی مثل مکیدن انگشت شست، فشاردادن زبان به دندان‌ها، مکیدن پستانک بعد از سه‌سالگی و استفاده طولانی‌مدت از شیشه شیر می‌توانند منجر به مال اکلوژن شوند.
بررسی عوامل دیگر
داشتن دندان اضافه، ازدست‌رفتن یک یا چند دندان و داشتن دندان نهفته می‌توانند از دلایل مال اکلوژن باشند چرا که باعث جابه‌جاشدن دندان از جای صحیح می‌شود. همچنین شکستن استخوان فک بعد از یک آسیب شدید یا تومورهای دهان و فک نیز می‌توانند از دلایل ایجاد مال اکلوژن باشند.
عوارض و مشکلات ناشی از مال اکلوژن
مال اکلوژن می‌تواند مشکلات مختلفی را ایجاد کند. به طور مثال در مال اکلوژن و نامرتبی شدید دندان‌ها، بیمار نمی‌تواند دندان‌هایش را به‌خوبی با مسواک تمیز کند. این مشکل در درازمدت می‌تواند باعث پوسیدگی دندان یا التهاب و عفونت لثه بشود. همچنین مال اکلوژن باعث می‌شود فشار زیادی به استخوان و ماهیچه‌های فک و برخی از دندان‌ها وارد شود که احتمال شکستن دندان و اختلالات مفصل گیجگاهی فکی را بیشتر می‌کند. به همین دلیل درمان به‌موقع مال‌اکلوژن اهمیت زیادی دارد.
درمان‌های مال اکلوژن
هدف درمان مال اکلوژن این است که دندان‌ها در موقعیت مناسب و درستی قرار بگیرند تا از عوارض مال اکلوژن پیشگیری شود. براساس متن منتشر شده در سایت webmd، روش‌های درمان مال اکلوژن عبارتند از:
ارتودنسی و براکت‌ها
یکی از رایج‌ترین و متداول‌ترین روش‌های درمان مال اکلوژن، ارتودنسی دندان است. تکنیک‌های مختلف ارتودنسی مثل استفاده از براکت، الاینر و هدگیر، فشار مناسبی را در جهت مشخصی به دندان‌ها وارد می‌کنند و باعث می‌شوند دندان‌ها به‌آرامی حرکت کنند و در جای مناسب و صحیح خود قرار بگیرند.
جراحی فک و دهان
اگر علت اصلی مال اکلوژن ناهنجاری یا فرمت استخوان فک باشد و ارتودنسی به‌تنهایی برای درمان آن کافی نباشد، ممکن است از تکنیک‌های مختلف جراحی برای اصلاح آن استفاده کرد. جراحی فک معمولاً برای درمان مال اکلوژن کلاس 3 انجام می‌شود و بعد از آن، از ارتودنسی برای تثبیت و بهبودی نتایج استفاده می‌شود.
روش‌های درمانی غیر جراحی
رایج‌ترین روش درمان مال اکلوژن ارتودنسی است. بااین‌حال برخی درمان‌های دیگر مثل کشیدن دندان یا ترمیم دندان نیز ممکن است در کنار ارتودنسی انجام شوند.
کشیدن دندان: اگر کوچک بودن فک باعث شلوغی و ازدحام دندان‌ها شده باشد یا بیمار یک یا چند دندان اضافه داشته باشد، ممکن است دندانپزشک کشیدن دندان را به او توصیه کند.
ترمیم دندان‌های نامنظم: گاهی می‌توان با روش‌های مختلف مثل باندینگ یا روکش دندان، نامنظمی‌ها را برطرف کنیم. همچنین اگر دندانی در اثر مال اکلوژن آسیب‌دیده باشد و دچار ساییدگی یا پوسیدگی شده باشد باید آن را ترمیم کرد.
استفاده از نگهدارنده: بعد از درمان، برای ثابت شدن دندان در جای درست خود، بیمار باید تا مدتی از نگهدارنده (retainer) استفاده کند.
مدت‌زمان و هزینه‌های درمان
مدت‌زمان و هزینه درمان مال اکلوژن به شدت آن و روش درمان بستگی دارد. به طور مثال کشیدن دندان جز سریع‌ترین و قیمت مناسب‌ترین روش‌هایی است که برای درمان مال اکلوژن به کار گرفته می‌شود. درحالی‌که جراحی فک و ارتودنسی طولانی‌ترین زمان درمان را دارند. ارتودنسی به‌تنهایی بین یک تا دو سال زمان برای نتیجه‌گیری نیاز دارد و درصورتی‌که جراحی هم انجام شود، بین چند ماه تا یک سال به مدت‌زمان درمان اضافه می‌شود. طبیعتاً هرچه درمان پیچیده‌تر باشد و مدت‌زمان درمان طولانی‌تر باشد، هزینه آن نیز بیشتر می‌شود.
برای اطلاع از مقدار دقیق هزینه درمان، باید به دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا ابتدا شدت مال اکلوژن و روش درمانی مناسب را تشخیص دهد، سپس هزینه آن را به شما اطلاع دهد.
پیشگیری از مال اکلوژن
ژنتیک، عادت‌های نامناسب و شرایط محیطی علت ایجاد مال اکلوژن هستند. طبیعتاً عوامل ژنتیکی قابل‌پیشگیری نیستند؛ اما عادت‌ها و عوامل محیطی را می‌توان کنترل کرد تا از ایجاد مال اکلوژن پیشگیری کرد.
به طور مثال با محدودکردن استفاده از شیشه شیر یا پستانک، جلوگیری از مکیدن انگشت توسط کودک، رعایت بهداشت دهان و دندان، استفاده از محافظ دندان و کلاه ایمنی در ورزش‌های رزمی و تخصصی می‌توان تا حدی از بروز مال اکلوژن پیشگیری کرد.
فراموش نکنید که در صورت مشاهده نامنظم‌بودن دندان‌های کودک و به‌هم‌ریختگی دندان‌های او، کودک را از سن کم پیش متخصص ارتودنسی ببرید تا با درمان به‌موقع، از شدیدتر شدن مشکل پیشگیری کنید. هرچه مال اکلوژن در سن کمتری درمان شود، نتیجه‌بخشی، پیچیدگی و هزینه درمان کمتر می‌شود.
جمع بندی
اگر دندان‌ها در وضعیت نامناسبی نسبت به هم قرار داشته باشند، تراز نباشند یا به‌هم‌ریخته باشند، به آن حالت مال اکلوژن می‌گوییم. مال اکلوژن باعث علائمی مثل درد هنگام جویدن، مشکل در تکلم، سایش دندان‌ها و زیبا نبودن لبخند می‌شود. این ناهنجاری با تکنیک‌های مختلف ارتودنسی و جراحی قابل‌درمان است.
درمان زودهنگام و سریع مال اکلوژن از شدید شدن ناهنجاری جلوگیری می‌کند و از آسیب‌دیدن دندان‌ها پیشگیری می‌کند.
کلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
سوالات متداول
مال اکلوژن چیست؟
به حالتی که دندان‌های فک بالا و پایین تراز نباشند و همپوشانی خوبی نداشته باشند مال اکلوژن می‌گوییم.
علت ایجاد مال اکلوژن چیست؟
ژنتیک، شکاف لب، مکیدن انگشت شست، استفاده بیش از حد از پستانک و شیشه شیر و در برخی موارد ضربه و آسیب شدید به استخوان فک از دلایل مال اکلوژن هستند.
آیا مال اکلوژن با افزایش سن شدیدتر می‌شود؟
بله. گاهی اوقات مال اکلوژن با افزایش سن و رشدکردن دندان‌عقل بدتر و شدیدتر می‌شود. مشکلات ناشی از آن مثل پوسیدگی دندان، التهاب لثه و… نیز شدیدتر می‌شوند.