ارتودنسی دندان یکی از شاخههای مهم دندانپزشکی است که ناهنجاریهای دندانی را برطرف کرده و باعث اصلاح فرم لبخند میشود. در طول درمان ارتودنسی، فشار کمی به صورت مداوم به دندانها وارد میشود تا دندانها در جای مناسب خود قرار گیرند. ارتودنسی دندان با تکنیکها مختلفی انجام میشود و یک پروسه زمانبر است.
ارتودنسی دندان چیست؟
ارتودنسی یکی از شاخههای دندانپزشکی است که نامنظمبودن دندانها را برطرف کرده و بایت (نحوه قرارگرفتن دندانهای فک بالا روی دندانهای فک پایین) را اصلاح میکند. در ارتودنسی، دندانپزشک از تکنیکها و وسایل ثابت و متحرک مختلفی استفاده میکند تا دندانها در جای درست خود قرار گیرند.
ارتودنسی نهتنها باعث زیباتر شدن لبخند افراد میشود، بلکه با درمان ناهنجاریهای مختلف مثل اپن بایت، کراس بایت و… باعث پیشگیری از پوسیدگی دندانها و بیماریهای دهان و دندان میشود.
کاربرد ارتودنسی دندان
ارتودنسی میتواند ناهنجاریهای دندانی مختلفی را درمان کند. این ناهنجاریها عبارتاند از:
ازدحام و شلوغی دندانها: زمانی که فک فضای کافی برای قرارگرفتن دندانها کنار هم نداشته باشد، دندانها کج شده یا رویهم قرار میگیرند.
فاصله داشتن دندانها: با ارتودنسی میتوان فاصله زیاد دندانها از هم را برطرف کرد.
اوربایت: اگر در حالت بستهبودن فک دندانهای فک بالا، به طور قابلتوجهی روی دندانهای فک پایین قرار بگیرند و آن را بپوشانند، به آن اوربایت میگویند.
آندربایت: آندربایت به حالتی گفته میشود که در حالت بستهبودن فک دندانهای فک پایین، جلوتر از دندانهای فک بالا قرار میگیرند.
اپن بایت: اگر با بستن فک و رویهم قرارگرفتن دندانهای آسیا، دندانهای پیش به هم نرسند و از هم فاصله داشته باشند، به آن اپن بایت میگویند.
کراس بایت: کراس بایت وضعیتی است با بستن فک، دندانهای فک بالا پشت دندانهای فک پایین یا در داخل فضای دندانهای فک پایین قرار میگیرند.
اورجت: اورجت حالتی است که در آن دندانهای پیش فک بالا به سمت جلو و بیرون شیب دارند و فاصله افقی بین دندانهای پیش فک بالا و پایین زیاد است.
ناهماهنگی خط وسط دندان: میدلاین یا خط وسط دندان، یک خط فرضی بین دو دندان پیش فک بالا و دو دندان پیش فک پایین است. اگر این دو خط با هم هماهنگ نباشند و در امتداد هم قرار نداشته باشند، این وضعیت از نظر زیبایی باید اصلاح شود.
پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان: ناهنجاریهای مختلف دندانی در موارد شدید و در درازمدت میتوانند منجر به پوسیدگی دندانها و بیماریهای مختلف لثه شوند. با انجام ارتودنسی میتوان از این مشکلات پیشگیری
کرد.
علاوه بر موارد گفته شده، گاهی ناهنجاریهای دندانی منجر به مشکل در تکلم و جویدن غذا شده و باعث احساس خجالت بیمار میشود. درمان ارتودنسی این مشکلات را برطرف کرده و با زیباتر کردن لبخند، اعتمادبهنفس افراد را بیشتر میکند.
ارتودنسی دندان چقدر زمان می برد؟
ارتودنسی دندان معمولاً بین 1 تا 3 سال زمان میبرد و مدت زمان درمان به وضعیت دندانهای بیمار و تکنیک ارتودنسی بستگی دارد. بعد از درمان نیز معمولا دندانپزشک استفاده از نگهدارندهها را برای بیمار تجویز میکند تا دندانها در محل جدید خود ثابت شوند.
گاهی ناهنجاری ایجاد شده به وضعیت دندانها محدود نیست و به استخوان فک مرتب است. در این حالت ممکن است انجام جراحی فک برای درمان، ضروری باشد که دوران نقاهت بعد از جراحی و اقدامات لازم برای جراحی نیز به این زمان اضافه میشود.
بهترین سن انجام ارتودنسی دندان چند است؟
معمولاً سن 10 تا 14 سالگی بهترین سن برای انجام ارتودنسی است زیرا در این سن، دندانها و استخوانهای فک در حال رشد هستند و اصلاح وضعیت قرار گیری دندانها در این زمان راحتتر و سریعتر انجام میشود. با این وجود، بزرگسالان نیز میتوانند برای درمان ارتودنسی اقدام کنند و محدودیت سنی خاصی برای انجام آن وجود ندارد.
بهطورکلی، انجمن ارتودنتیستهای آمریکا توصیه میکند که اولین ویزیت ارتودنسی کودکان در سن 7 سالگی انجام شود زیرا در این سن دندانهای دائمی در حال رشد هستند و معاینه ارتودنسی میتواند مشخص کند که کودک شما به درمان ارتودنسی نیاز دارد یا خیر.
انواع ارتودنسی دندان
ارتودنسی یکی از شاخههای مهم دندانپزشکی است که هم جنبه زیبایی دارد و هم جنبه درمانی. ارتودنسی تکنیکهای مختلفی دارد که در ادامه بررسی میکنیم.
ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت یا سنتی رایجترین تکنیک ارتودنسی است که در آن براکتهای فلزی روی دندانها چسبانده میشود. این براکتها با یک سیم به هم متصل میشوند. با شل و سفت کردن این سیم و تنظیم فاصله بین دندانها، دندانها در جای مناسب خود قرار میگیرند.
مزایا و معایب ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت، پرکاربردترین تکنیک ارتودنسی است و برای درمان اکثر ناهنجاریهای دندانی استفاده میشود. این روش کارایی بالایی داشته و هزینه کمتری نسبت به دیگر تکنیکهای ارتودنسی دارد. براکتها و سیم مورداستفاده در این روش، از فلز ساخته میشوند و دوام بالایی دارند.
باوجود مزایای زیاد، ارتودنسی ثابت معایب مختلفی دارد. در این روش برای تنظیم فاصله براکتها و شل و سفت کردن سیم، باید به طور مرتب به دندانپزشکی مراجعه کرد. ارتودنسی با براکت، از نظر زیبایی برای برخی از مراجعین موردپسند نیست و براکتها میتوانند باعث زخم شدن دهان مراجعین شوند. در این روش، بیمار باید بهداشت دهان و دندان را بهخوبی رعایت کند و براکتها را تمیز کند تا از پوسیدگی دندانها پیشگیری کرد.
ارتودنسی متحرک
ارتودنسی متحرکی به گروهی از روشهای ارتودنسی گفته میشود که در آنها از پلاکهای متحرک برای درمان استفاده میشد. این پلاکها انواع مختلفی دارند که عبارتاند از:
- پلاکهای فانکشنال ارتودنسی: پلاکهای فانکشنال پلاکهای متحرکی هستند که بهصورت سفارشی ساخته میشوند تا با واردکردن فشار، فک را بزرگتر کنند و استخوان فک را اصلاح کنند.
- الاینرها: الاینر یا اینویزیلاین نوعی پلاک متحرک ارتودنسی است که نامرتب بودن جزئی دندانها را برطرف میکند.
- نگهدارنده یا ریتینر ارتودنسی: نگهدارندهها یا ریتینرهای دندانپزشکی نوعی پلاک متحرک هستند که بعد از اتمام درمان ارتودنسی و برای ثابتشدن محل دندانها استفاده میشوند.
مزایا و معایب ارتودنسی متحرک
هنگام استفاده از ارتودنسی متحرک، بیمار بهراحتی میتواند پلاک را از دهان خود خارج کند و دندانهایش را مسواک بزند و نخ دندان بکشد. همچنین بیمار میتواند هنگام غذاخوردن پلاک متحرک را دربیاورد و راحتتر غذا بخورد.
هر یک از تکنیکهای ارتودنسی متحرک معایب خاص خود را دارند؛ اما بهطورکلی، ارتودنسی متحرک، نسبت به ارتودنسی ثابت تأثیرگذاری و عملکرد ضعیفتری دارد.
ارتودنسی لینگوال یا پشت دندانی
ارتودنسی لینگوال یکی از تکنیکهای ارتودنسی ثابت است که در آن براکتها از سمت داخل دهان به دندانها چسبانده میشوند.
مزایا و معایب ارتودنسی لینگوال یا پشت دندانی
این روش ارتودنسی به دلیل این که در ظاهر قابلتشخیص نیست، بین بزرگسالان محبوب است؛ اما تمیزکردن دندانها در این روش، نسبت به دیگر روشها سختتر است و هزینه بیشتری هم دارد. به دلیل قرارداشتن براکتها در پشت دندان، ارتودنسی لینگوال برای بیمار کمی سختتر و دردناکتر است.
ارتودنسی سرامیکی
ارتودنسی سرامیکی یکی از روشهای ارتودنسی ثابت دندان است که در آن از براکتهای سرامیکی شفاف برای ارتودنسی استفاده میشود. در این روش، مانند ارتودنسی ثابت، براکتهای سرامیکی روی دندانها چسبانده میشوند و سپس با یک سیم به هم متصل میشوند.
مزایا و معایب ارتودنسی سرامیکی
ارتودنسی سرامیکی نسبت به ارتودنسی ثابت زیباتر به نظر میرسد. این روش، نسبت به ارتودنسی متحرک درمان مطمئنتری است و بهخوبی دندانها را مرتب میکند؛ اما چند معایب جزئی دارد. براکتهای مورداستفاده در ارتودنسی سرامیکی مستعد زردشدن و رنگ گرفتن هستند. این براکتها شکننده هستند و هزینه ارتودنسی با این روش نسبت به روش سنتی بیشتر است.
ارتودنسی الاینر شفاف
ارتودنسی متحرک یا اینویزیلاین یکی از تکنیکهای پرطرفدار ارتودنسی است که در آن از الاینرهای متحرک و شفاف برای مرتبکردن دندانها استفاده میشود. در این روش الاینرها به طور سفارشی برای هر فرد ساخته میشوند و به طور منظم عوض میشوند تا بهآرامی دندانها را در جای مناسب خود ببرند.
مزایا و معایب ارتودنسی الاینر شفاف
استفاده از ارتودنسی متحرک نسبت به ارتودنسی ثابت راحتتر است و مراجعهکننده بهراحتی میتواند الاینر را از دهان خود دربیاورد و دندانهای خود را تمیز کند. استفاده از الاینر کمتر از براکت توجه دیگران را جلب میکند به همین دلیل محبوبتر از ارتودنسی ثابت است.
ارتودنسی متحرک برای برطرفکردن ناهنجاریها و نامرتبیهای جزئی دندان مناسب است و ناهنجاریهای شدید را نمیتوان با آن درمان کرد. این روش درمانی برای کودکان مناسب نیست و هزینه زیادی هم دارد. الاینرهای مورداستفاده در ارتودنسی متحرک، شکننده و آسیبپذیر هستند.
ارتودنسی دیمون
ارتودنسی دیمون یکی از روشهای مدرنتر ارتودنسی ثابت است که در آن از یک نوع براکت مخصوص استفاده میشود. با جابهجاشدن دندانها در این روش، سیم به طور خودبهخود تنظیم میشود و بیمار دیگر نیاز به مراجعه پیدرپی به دندانپزشکی ندارد.
مزایا و معایب ارتودنسی دیمون
در این روش، نیروی کمتری به دندانهای بیمار وارد میشود و بیمار کمتر احساس درد و ناراحتی میکند. این روش نسبتاً به دیگر روشهای ارتودنسی هزینه بیشتری دارد.
مزایا و معایب کلی ارتودنسی دندان
ارتودنسی دندان مزایای زیادی دارد که عبارتاند از:
- ارتودنسی یک روش درمانی مؤثر برای پیشگیری از آسیبدیدن دندانها و لثه به دلیل ناهنجاریهای دندانی است و باعث سلامت دهان و دندان میشود.
- ارتودنسی باعث زیباتر شدن لبخند میشود و اعتمادبهنفس افراد را بیشتر میکند.
- بسیاری از افراد به دلیل ناهنجاریهای دندانی دچار احساس درد و ناراحتی در استخوان فک و مفصل فک میشوند. ارتودنسی میتواند این ناراحتی را برطرف کند.
- بعد از درمان ارتودنسی، گفتار و تلفظ بیمار بهتر میشود.
- انجام بهموقع ارتودنسی در کودکان از رشد غیرطبیعی استخوان فک جلوگیری میکند.
معایب این روش درمانی عبارتاند از:
- ارتودنسی یک پروسه زمانبر است و ممکن است بین دو تا سه سال طول بکشد.
- به دلیل قرارگرفتن براکتها و پلاکها روی دندان، احتمال پوسیدگی دندانها بیشتر میشود و بیمار باید بهدقت دندانهایش را مسواک بزند و نخ دندان بکشد.
- در اثر رعایتنکردن بهداشت دندانها و دندان، ممکن است ریشه دندان آسیب ببیند و دندان از بین برود.
- پروسه جابهجاشدن دندانها کمی دردناک است.
- قرارگرفتن براکتها روی دندان و استفاده از پلاکهای متحرک ارتودنسی ممکن است در گفتار بیمار کمی اختلال ایجاد کند.
- براکتهای ارتودنسی ممکن است باعث زخم شدن لب و زبان بشوند.
- ارتودنسی ممکن است باعث اختلال مفصل گیجگاهی فکی شود.
اقدامات لازم قبل از انجام ارتودنسی دندان
درصورتیکه شما دندانهای نامنظمی دارید، قدم اول مراجعه به دندانپزشک متخصص ارتودنسی است. او معاینات لازم را انجام میدهد و درصورتیکه شما کاندید مناسبی برای انجام ارتودنسی باشید، پزشک از شما یک عکس رادیوگرافی درخواست میکند.
سپس باتوجهبه عکس و شرایط دندانهای شما، پزشک درمورد تکنیک درمانی مناسب شما، مدتزمان حدودی درمان و هزینههای درمان توضیحات لازم را به شما میدهد و اگر اقدام خاصی مثل ترمیم دندان یا کشیدن دندان نیاز باشد، شما را به دندانپزشک عمومی ارجاع میدهند.
مراحل انجام ارتودنسی دندان
برای انجام ارتودنسی، دندانپزشک ابتدا از دندانهای شما قالبگیری میکند. این قالب وضعیت اولیه دندانهای شما را ثبت میکند و برای ساخت پلاکهای ارتودنسی یا الاینر مورداستفاده قرار میگیرند.
بعد از قالبگیری و آمادهشدن لوازم موردنیاز برای شروع درمان، دندانها باید به طور کامل تمیز شوند تا احتمال پوسیدگی دندان به کمترین میزان برسد. سپس سطح دندانها پولیش زده میشود و براکتها با چسب مخصوص بر روی دندانها چسبانده میشوند. پس از چسباندن براکتها، یک سیم (آرچ وایر) به براکتها متصل میشود.
دندانپزشک ممکن است به شما بگوید که باید در فواصل زمانی مشخصی به دندانپزشکی مراجعه کنید. در این مراجعهها، دندانپزشک بهدقت وضعیت دندانهای شما را بررسی میکند. او ممکن است سیم روی براکتها را در ارتودنسی ثابت سفتتر یا شلتر کند. یا الاینر جدید برای شما تجویز کند. این مراجعات ممکن است تا دو سال ادامه داشته باشند. پس شما باید صبور باشید و جلسات درمان خود را پیگیری کنید.
مراقبتهای ارتودنسی دندان چیست؟
درمان ارتودنسی و انجام مراقبتهای لازم، با سلامت دندانهای شما ارتباط مستقیم دارد. پس نکات مراقبتی را جدی بگیرید. مراقبتهای لازم برای ارتودنسی دندان عبارتاند از:
- رعایت بهداشت دهان و دندان و انجام مراقبتهای لازم برای ارتودنسی از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا در صورت بیتوجهی به این نکات، ذرات غذایی بین براکتها و پلاکها جمع میشوند، دندان دچار پوسیدگی میشود و ممکن است از بین برود.
- استفاده از مسواک مخصوص: براکتهای ارتودنسی شکل خاصی دارند که با قرارگرفتن آنها روی دندان، مسواک معمولی نمیتواند دندان را بهخوبی تمیز کند. به همین دلیل بیمار باید با توصیه دندانپزشک، مسواک یا مسواکهای دیگری تهیه کند.
- دفعات مسواکزدن: در طول درمان ارتودنسی، بیمار باید روزی 3 یا 4 بار مسواک بزند تا ذرات باقی مانده غذا بهخوبی از بین دندانها و براکتها خارج شوند.
- پرهیز از خوردن غذاهای ترد: خوردن غذاهای سفت مثل تهدیگ، هویج و… میتواند باعث شکستن براکتها یا آسیبدیدن آنها شود.
- استفاده از نخ دندان مخصوص: برای تمیزکردن بین براکتها و دندانها، بیمار باید از نخ دندان مخصوص ارتودنسی استفاده کند.
- پرهیز از ورزشهای رزمی: بهتر است در طول درمان ارتودنسی، از انجام ورزشهای سنگین بهخصوص ورزشهای رزمی که احتمال ضربه خوردن دهان و دندان در آن وجود دارد پرهیز کنید.
- استفاده از دهانشویه: استفاده از دهانشویه را فراموش نکنید. بهخصوص اگر در مدرسه یا محل کار امکان مسواکزدن ندارید، دهانشویه میتواند تا حدودی ذرات غذا را از بین براکتها خارج کند.
- نظم و دقت: اگر از ارتودنسی متحرک استفاده میکنید، حتماً به طور منظم و در زمان مشخص شده آن را در دهان خود قرار دهید و بهخوبی از آن مراقبت کنید.
- استفاده از نگهدارنده: اگر پزشک بعد از ارتودنسی ثابت برای شما نگهدارنده تجویز کرده است، حتماً از آن استفاده کنید. نگهدارنده نتیجه درمان شما را تثبیت میکند.
- پیگیری جلسات درمان: روند درمان ارتودنسی را جدی بگیرید و به طور منظم در فاصله زمانی تعیین شده به پزشک خود مراجعه کنید.
برای چه کسانی ارتودنسی دندان واجب است؟
برخی از افرادی به دلایل زیبایی و برای اصلاح فرم لبخندشان خواهان درمان ارتودنسی هستند؛ اما در برخی افراد دیگر ارتودنسی جنبه درمانی دارد. افرادی که
- بایت آنها نیاز به اصلاح دارد و فک بالا و پایینشان در وضعیت درستی نسبت به هم قرار ندارند. (اوربایت، اپن پایت، آندربایت و کراس بایت).
- دچار شلوغی و ازدحام دندان هستند.
- فک کوچکی دارند و دندانشان به دلیل نبودن فضای کافی و ازدحام، نهفته است.
- دندانهای چرخیده دارند.
- فاصله زیادی بین دندانهایشان وجود دارد.
این کاندید درمان ارتودنسی هستند و باید حتماً توسط دندانپزشک متخصص ارتودنسی معاینه شوند.
چه کسانی نباید ارتودنسی دندان انجام دهند؟
- ارتودنسی یکی از بهترین روشهای درمانی برای اصلاح ناهنجاریهای دندان و اصلاح بایت محسوب میشود؛ اما اگر فردی شرایط زیر را دارد، این درمان به او توصیه نمیشود.
- افرادی که در رعایت بهداشت ضعیف هستند: اگر فردی بهداشت دهان و دندان را بهخوبی رعایت نمیکند، انجام ارتودنسی به او توصیه نمیشود؛ زیرا ارتودنسی نیازمند حوصله و رعایت بهداشت است.
- افرادی که لثههای ملتهبی دارند: التهاب و خونریزی لثه نشانه عفونت و بیماری لثه است. اگر فردی دچار بیماری لثه شده است، ابتدا باید این بیماری به طور کامل درمان شود. در برخی موارد، دندانپزشکان، ممکن است بیمار را از انجام ارتودنسی منع کنند.
- افرادی که دندانهای پوسیده دارند: هنگام درمان ارتودنسی، تمام دندانها باید در وضعیت مناسبی قرار داشته باشند و سالم باشند. بهاینترتیب اگر فردی دندان پوسیده دارد، باید آن را درمان کند. در موارد شدید پوسیدگی دندان و تحلیلرفتن ریشه دندانها، بیمار ممکن است از انجام ارتودنسی منع شود.
- افرادی که انتظارات غیرواقعی دارند: بیمار نباید انتظار نتیجه فوری از درمان ارتودنسی داشته باشد و باید انتظارات واقعبینانهای داشته باشند.
- افرادی که دندانهای زیادی از دست داده اند: برای بیماران بزرگسالی که به دلیل پوسیدگی، ضربه یا بیماری، دندانهای زیادی تا کنون از دست داده اند، ارتودنسی درمان مناسبی نیست و باید از روشهای درمانی دیگر مثل ایمپلنت، پروتز دندان یا اوردنچر استفاده کرد.
هزینه ارتودنسی دندان
ارتودنسی دندان یک درمان زمانبر و هزینه بر است. ازآنجاییکه این روش درمانی تکنیکهای مختلفی دارد و شرایط دندانهای هر بیمار نیز با بیماران دیگر متفاوت است، نمیتوان هزینه مشخصی را برای آن در نظر گرفت؛ اما بهطورکلی هزینه ارتودنسی شامل هزینه روش درمانی، هزینه تصویربرداریهای لازم، مسواک و لوازم بهداشتی موردنیاز، نگهدارنده و دستمزد دندانپزشک است.
هرچقدر ناهنجاری دندانی بیمار شدیدتر باشد، این پروسه طولانیتر بوده و هزینه آن بیشتر است. در موارد خیلی شدید، گاهی ممکن است پزشک تشخیص دهد که بیمار به جراحی فک نیز نیاز دارد که این مورد نیز به هزینه ارتودنسی اضافه میشود.
جمع بندی
ارتودنسی نهتنها باعث زیباتر شدن لبخند شما میشود، بلکه با اصلاح بایت و قرارگرفتن دندانها در محل صحیح خود، از آسیبدیدن دندانها جلوگیری میکند. امروزه از تکنیکهای مختلفی برای انجام ارتودنسی استفاده میشود که هر کدام مزایا و معایب خاصی دارند. رایجترین روش ارتودنسی دندان، ارتودنسی ثابت و استفاده از براکت است.
ارتودنسی یک پروسه زمان بر است و بیمار باید صبور باشند تا به نتیجه دلخواه خود برسد. انجام مراقبتهای لازم و رعایت بهداشت دهان و دندان در درمان ارتودنسی ضروری است.
کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
سوالات متداول
آیا ارتودنسی درد دارد؟
برای قرارگرفتن دندانها در جای مناسبشان، باید به دندان کمی نیرو و فشار وارد شود تا دندانها بهآهستگی به محل مناسب خود حرکت کنند. این پروسه کمی دردناک است و نیاز به صبوری و همکاری بیمار دارد.
ارتودنسی دندان گران تر است یا ایمپلنت؟
هزینه ارتودنسی به عوامل مختلفی مانند پیچیدگی ناهنجاری، مدت زمان درمان، نوع براکتها (فلزی، سرامیکی، یا نامرئی) و مکان جغرافیایی کلینیک بستگی دارد. از طرف دیگر قیمت کاشت دندان نیز به عوامل متعددی مانند تعداد ایمپلنتها، وضعیت استخوان فک، نوع ایمپلنت و مکان جغرافیایی کلینیک بستگی دارد.
بهترین روش ارتودنسی دندان کدام است؟
امروزه تکنیکهای مختلفی برای ارتودنسی وجود دارد. بهترین تکنیک ارتودنسی برای هر فرد متفاوت است و باتوجهبه نوع ناهنجاری دندان، سن و انتظارات بیمار تعیین میشود.
آیا ارتودنسی باعث پوسیدگی دندان میشود؟
ارتودنسی بهتنهایی باعث پوسیدگی دندان نمیشود؛ بلکه رعایتنکردن بهداشت و تجمع پلاک دندانی باعث پوسیدگی دندان میشود. با رعایت بهداشت و مسواکزدن به طور منظم میتوان از پوسیدگی دندان پیشگیری کرد.