بارداری یکی از تجربیات لذت‌بخش و مهم زندگی همه‌ی بانوان است. در این دوران مادر تمام توان و توجه خود را صرف سالم نگه‌داشتن جنین و محافظت از او می‌کند؛ اما خودشان با یک سری تغییرات و مشکلات مواجه می‌شود. یکی از این مشکلات ناخوشایند که مادران تجربه می‌کند دندان درد در بارداری است. عوامل مختلفی مثل تغییرات هورمونی، تهوع صبحگاهی و استفراغ، تجمع پلاک و تغییر رژیم غذایی می‌توانند باعث ضعیف‌شدن مینای دندان، پوسیدگی دندان و التهاب لثه شود که در نهایت خود را به‌صورت دندان درد نشان می‌دهد.
شما باید دندان درد در بارداری را جدی گرفته و حتماً به دندانپزشک خود اطلاع دهید تا بهترین روش برای تسکین درد به شما پیشنهاد داده شود و درمان در زمان مناسب انجام شود. هنگام مراجعه به دندانپزشک فراموش نکنید که مدت‌زمان بارداری خود را دقیق به دندانپزشک اطلاع بدهید.
علت دندان درد در بارداری
دندان درد در دوران بارداری ممکن است ناشی از حساسیت دندان، پوسیدگی دندان یا التهاب لثه باشد. این عارضه‌ها در دوران بارداری عمدتاً به دلیل تغییرات هورمونی، تهوع صبحگاهی، تجمع پلاک و تغییر رژیم غذایی اتفاق میفتند.
تغییرات هورمونی و تهوع صبحگاهی
در دوران بارداری سطح هورمون‌های بدن تغییر می‌کند و هورمون استروژن افزایش پیدا می‌کند که میتواند باعث تهوع و استفراغ شود. استفراغ به دندان‌ها آسیب می‌زند؛ زیرا هنگام استفراغ‌کردن اسید معده به داخل دهان برمی‌گردد و به مینای دندان آب می‌زند. شستن دهان بعد از استفراغ می‌توان به میزان خوبی از آسیب‌دیدن مینای دندان پیشگیری کند.
تجمع پلاک و مشکلات لثه
همان‌طور که گفتیم، تهوع صبحگاهی و استفراغ باعث ضعیف‌شدن و آسیب‌پذیرشدن مینای دندان می‌شود. در نتیجه در این زمان دندان بیشتر از قبل در برابر پلاک دندان آسیب‌پذیر است. پلاک دندان یک لایه‌ی چسبناک بی‌رنگ یا زردرنگ است که از تجمع باکتری، مواد غذایی و بزاق دهان در خط لثه و اطراف دندان ایجاد می‌شود. ازآنجایی‌که باکتری‌های موجود در پلاک دندان مواد اسیدی تولید می‌کنند، تمیزنکردن منظم پلاک از روی دندان‌ها باعث آسیب‌دیدن مینای دندان و پوسیدگی دندان می‌شود.
تجمع پلاک در دوران بارداری میتواند علت اصلی التهاب و خونریزی لثه (ژنژیویت) نیز باشد. در مواردی که التهاب لثه شدید باشد، این التهاب ممکن است به عفونت لثه و بیماری‌های پریودنتال تبدیل شود. عفونت شدید لثه میتواند استخوان اطراف دندان را تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث ازبین‌رفتن دندان شود.
برخی از زنان نیز در دوران بارداری دچار عارضه‌ای به نام تومور لثه می‌شوند. علت اصلی ایجادشدن تومور لثه در دوران بارداری مشخص نیست؛ اما رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان، تغییرات هورمونی و ژنژیویت میتواند احتمال بروز این تومورها را بیشتر کند. تومورهای لثه ممکن است باعث درد و ناراحتی شوند؛ اما غیر سرطانی هستند و نیازی نیست بابت آن‌ها نگران باشید.
تغییر ذائقه و رژیم غذایی
در دوران بارداری معمولاً ذائقه غذایی خانم‌ها تغییر می‌کند. به طور مثال ممکن است هوس غذا یا نوشیدنی شیرین داشته باشید و بخواهید بستنی یا نوشابه بخورید. این غذاها طعم دلپذیری دارند؛ اما تشکیل پلاک دندان را تشدید می‌کنند. پس بعد از خوردن این غذاها، یک لیوان آب بنوشید تا ذرات غذایی باقی‌مانده از بین دندان‌هایتان پاک شود. همچنین بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و به طور منظم در روز مسواک بزنید تا پلاک‌های تشکیل شده را تمیز کنید و آن‌ها را از بین ببرید.
راه های پیشگیری از دندان درد در بارداری
پوسیدگی دندان و التهاب لثه از دلایل اصلی دندان درد در بارداری هستند و بهترین درمان برای مقابله با این عارضه‌ها پیشگیری است. رعایت بهداشت دهان و دندان، خوردن مکمل‌های لازم و داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌توانیم از پوسیدگی دندان و دندان درد پیشگیری کنیم.
رعایت بهداشت دهان و دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان را در دوران بارداری جدی بگیرید. یک مسواک نرم و یک خمیردندان مناسب تهیه کنید و هر روز 2 الی 3 بار به مدت 2 دقیقه دندان‌هایتان را مسواک بزنید. سعی کنید به شیوه صحیح مسواک بزنید تا پلاک‌ها به خوبی از بین بروند. حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید و فضای بین دندان‌هایتان را نیز از پلاک و باقی مانده غذا پاک کنید.
استفراغ حاوی مقداری اسید معده است و خاصیت اسیدی دارد. با وجود این که طعم و بوی استفراغ میتواند احساس ناخوشایندی به شما بدهد، شما نباید بلافاصله بعد از استفراغ مسواک بزنید. این کار به دندان‌های شما آسیب بیشتری می‌زند. بعد از استفراغ به‌جای مسواک‌زدن دهانتان را با آب شویید. سپس یک ساعت صبر کنید و بعد مسواک بزنید.
مصرف کلسیم و ویتامین D
کلسیم و ویتامین D هر دو از مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری در دوران بارداری محسوب می‌شوند. کلسیم و ویتامین D به حفظ سلامت دندان‌ها و استخوان‌های مادر و رشد مناسب استخوان‌های جنین کمک می‌کنند. همچنین sciencedirect نشان داده است که مصرف کلسیم و ویتامین D در دوران بارداری میتواند تحلیل استخوان بعد از زایمان را کمتر کند.
ازآنجایی‌که دوز مناسب مصرف این دو ماده مغذی برای هر فرد میتواند متفاوت باشد، ما دوز مشخصی را اعلام نمی‌کنیم و به شما توصیه می‌کنیم این دو مکمل را با مشورت پزشکتان میل کنید.
محدود کردن مصرف غذاهای قندی و اسیدی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین مثل شیرینی و شکلات باعث تشدید تشکیل و تجمع پلاک دندان می‌شود. پس این غذاها را با دقت بیشتری میل کنید و در خوردن آن‌ها زیاده‌روی نکنید. بعد از خوردن این غذاها نیز آب بنوشید تا ذرات باقی‌مانده غذا تاحدامکان شسته شوند.
در این دوران بهتر است از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مثل نوشابه نیز پرهیز کنید. به‌جای این غذاها، از میان‌وعده‌های سالم مثل سبزیجات و میوه‌های سالم و ماست در هنگام گرسنگی استفاده کنید. سعی کنید در دوران بارداری بیشتر از مواد غذایی حاوی کلسیم استفاده کنید تا کلسیم موردنیاز جنین و بدنتان تأمین شود.
درمان دندان درد در بارداری
درصورتی که در دوران بارداری احساس دندان درد دارید، باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم برای شما انجام شود. اما تا زمانی که نوبت دندانپزشکی شما فرابرسد، می‌توانید از روش‌های درمان خانگی برای مدیریت و تسکین دندان درد استفاده کنید.
درمان خانگی دندان درد در بارداری
روش‌های خانگی درمان دندان درد در بارداری عبارت‌اند از:
- کمپرس سرد: یکی از بی‌خطرترین روش‌های خانگی دندان درد در بارداری استفاده از کمپرس سرد است. تعدادی یخ را داخل یک کیسه بریزید، کیسه را با پارچه بپوشانید و سپس آن را روی محلی که احساس درد می‌کنید قرار بدهید. سرما باعث بی‌حسی می‌شود و درد شما را تسکین می‌دهد. لازم به ذکر است که نباید یخ را به‌صورت مستقیم روی پوست قرار دهید و حتماً باید دور آن را با پارچه بپوشانید.
- میخک: استفاده از میخک یا روغن میخک هم میتواند درد شما را تسکین دهد. پنبه را به آب میخک جوشیده یا روغن میخک آغشته کنید و آن را روی دندانتان قرار بدهید.
- آب نمک: شستن دندان‌ها با نمک هم یکی از اقدامات مؤثر برای تسکین دندان درد است. مقدار کمی نمک را در یک لیوان آب ولرم حل کنید سپس دندان‌هایتان را با آن بشویید. این کار مواد غذایی باقی‌مانده در بین دندان‌ها را تا حد مؤثری می‌شوید و به ضدعفونی دهان و تسکین درد نیز کمک می‌کند.
- سیر: سیر خاصیت آنتی‌باکتریال دارد و یکی از قدیمی‌ترین روش‌های خانگی درمان دندان درد است. می‌توانید سیر را مستقیم روی دندانتان قرار دهید یا آن را بجوید.
درمان‌های پزشکی برای دندان درد در بارداری
ممکن است دندانپزشک بعد از معاینه بالینی دهان و دندان شما، یک عکس رادیوگرافی درخواست دهد تا شدت آسیب را بررسی کند. گرفتن عکس رادیوگرافی در دوران بارداری با انجام یک سری اقدامات مثل پوشیدن لباس مخصوص ممکن است؛ اما شما باید بارداری خود را به دندانپزشک و به مسئولین تصویربرداری و رادیولوژی اطلاع بدهید.
بسته به علت درد و میزان آسیب‌دیدن دندان و همچنین بسته به این که شما در چندمین هفته بارداری هستید، ممکن است اقدامات درمانی برای شما انجام شود یا به بعد موکول شود. به طور مثال پرکردن دندان و عصب‌کشی دندان که نیاز به بی‌حسی موضعی دارند می‌کنند خطر سقط‌جنین را بیشتر کنند. به همین دلیل این درمان‌ها ممکن است به سه ماه دوم بارداری موکول شوند. زیرا در سه ماه دوم ارگان‌های حیاتی بدن نوزاد شکل‌گرفته است و درمان عوارض کمتری برای کودک دارد.
معمولاً در دوران بارداری تمیزکردن تخصصی دندان یا جرم‌گیری دندان خطری برای جنین ندارد و انجام آن مجاز است. جرم‌گیری میتواند پلاک دندان را به‌خوبی از بین ببرد و حساسیت دندان و التهاب لثه را کاهش دهد.
در نهایت لازم به ذکر است اگر شما دچار تومور لثه دوران بارداری شده باشید، گاهی به تشخیص دندانپزشک این تومور به‌صورت دست‌نخورده باقی می‌ماند تا بعد از زایمان درمان شود. اما در برخی موارد که این تومور غذاخوردن را برای مادر سخت می‌کند، ممکن است درمان در سه ماه دوم یا سوم انجام شود. کشیدن دندان هم در سه ماه دوم مجاز است. اما درمورد اقدامات درمانی جدی‌تر مثل قراردادن بریج یا پل دندان و جراحی ایمپلنت برای جبران دندان ازدست‌رفته توصیه ما به شما این است که به طور مستقیم با دندانپزشکتان صحبت کنید. در این زمان می‌توانید درمورد قیمت کاشت دندان و قیمت بریج دندان هم با پزشکتان صحبت کنید و بهترین روش درمان را انتخاب کنید.
نکات مهم در مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری
درصورتی‌که باردار هستید و دندان درد دارید، نباید مراجعه به دندانپزشک را پشت‌گوش بیندازید. شما باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم برای شما انجام شود و از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری شود.
اطلاع به دندانپزشک درباره بارداری
حتماً به دندانپزشک خود بگویی که باردار هستید. این موضوع باعث می‌شود دندانپزشک شرایط شما را هنگام برنامه‌ریزی درمان کاملاً در نظر بگیرد و از مصرف یا تجویز داروهایی که ممکن است برای جنین ضرر داشته باشند پرهیز کند. به‌این‌ترتیب بهترین درمان در بهترین زمان ممکن برای شما انجام می‌شود.
احتیاط‌های لازم در انجام رادیوگرافی
گرفتن تصویر رادیوگرافی در دوران بارداری نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد. شما باید باردار بودن خود را به دندانپزشک و رادیولوژیست اطلاع بدهید و قبل از تصویربرداری با پزشک زنان مشورت کنید. درصورتی‌که تصویربرداری برای شما بی‌خطر باشد، به شما یک لباس و یک محافظ گردن مخصوص سربی داده می‌شود تا از رسیدن اشعه ایکس به جنین جلوگیری شود.
تصویربرداری‌های غیرضروری هم باید به بعد از دوران بارداری موکول شوند.
زمان مناسب برای انجام درمان‌های دندانپزشکی
بهترین زمان برای انجام دمان‌های دندانپزشکی برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد. این زمان بعد از بررسی سلامت مادر و سلامت جنین و با مشورت متخصص زنان و دندانپزشک تعیین می‌شود. اما به‌طورکلی درمان دندانپزشکی در سه ماه اول و سه ماه سوم بارداری جز در موارد ضروری توصیه نمی‌شود. بهترین زمان برای درمان‌های دندانپزشکی در دوران بارداری سه‌ماهه دوم است. در این زمان پرکردن دندان و جرم‌گیری معمولاً خطری برای جنین ندارند.
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
جمع بندی
دندان درد یکی از سخت‌ترین مشکلاتی است که یک مادر ممکن است در دوران بارداری خود تجربه کند. دندان درد در بارداری علت‌های مختلفی دارد؛ اما عمدتاً در اثر تجمع پلاک یا تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. اگر در این دوران دچار دندان درد، التهاب و خونریزی لثه شده‌اید، باید برای معاینه و درمان به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک با درنظرگرفتن سلامت شما و جنین بهترین درمان را برای شما انجام می‌دهد.
کلینیک دندانپزشکی حمیدرضا افضلی
سوالات متداول
در ادامه توجه شما را به مهمترین سوالات در زمینه دندان درد در بارداری جلب می کنیم.
در چه صورتی مادر باردار باید به‌صورت اورژانسی به دندانپزشکی مراجعه کند؟
اگر دندان یا لثه مادر دچار عفونت شده باشد، مادر باید سریعاً به دندانپزشکی مراجعه کند تا این عفونت روی سلامت جنین تأثیر نگذارد.
علت خونریزی لثه در دوران بارداری چیست؟
در دوران بارداری عوامل مختلفی مثل افزایش حجم خون، حساس شدن لثه‌ها، تجمع پلاک، التهاب لثه و ژنژیویت می‌توانند باعث خونریزی لثه شوند. در این زمان بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و با مسواک نرم دندان‌هایتان را مسواک بزنید. اگر خونریزی شدید یا ادامه دار بود، این مورد را با دندانپزشک خود درمیان بگذارید.
بهترین زمان برای درمان دندان درد در بارداری چه زمانی است؟
معمولاً از سه ماه دوم بارداری به‌عنوان بهترین زمان برای درمان دندانپزشکی در نظر گرفته می‌شود؛ اما این زمان ممکن است برای برخی از افراد متفاوت باشد.