بطری‌های رنگارنگ دهانشویه که در داروخانه‌ها می‌بینیم همیشه توجه همه را به خود جلب می‌کنند. اما اکثر افراد نمی‌دانند استفاده از دهان شویه چه فوایدی دارد و مدل‌های مختلف دهانشویه چه تفاوت‌هایی با هم دارند. پس در این مقاله ما کاربردهای دهانشویه، انواع آن و مزایا و معایب استفاده از آن را به شما توضیح می‌دهیم.
دهان شویه چیست و چه کاربردی دارد؟
دهان شویه محلولی است که برای شستشوی دهان، دندان‌ها و لثه استفاده می‌شود. دهانشویهها در مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند و کاربرد آن‌ها به ترکیبات موجود در آن‌ها بستگی دارد. بر اساس متن منتشر شده در سایت انجمن دندانپزشکان آمریکا مواردی که دهانشویه برای رفع آن‌ها استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:
- رفع بوی بد دهان: باقی‌ماندن ذرات غذا، پلاک دندان و باکتری‌ها باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند. هر دو نوع دهان شویه آرایشی و درمانی در رفع بوی بد دهان مؤثر هستند با این تفاوت که دهان شویه‌های درمانی باکتری‌ها و پلاک‌ها را از بین می‌برند.
- کاهش پلاک: دهان‌شویه‌هایی که خاصیت ضدمیکروبی دارند به طور مؤثری باعث کاهش پلاک می‌شوند. این دهانشویهها باعث رفع التهاب لثه می‌شوند و به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کنند.
- پیشگیری از پوسیدگی دندان: استفاده از دهانشویههای حاوی فلوراید مینای دندان را تقویت می‌کند و پوسیدگی دندان را در مراحل اولیه ترمیم می‌کند. همچنین مینای دندان را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌کنند.
- تسکین درد: برخی از دهانشویهها حاوی ترکیباتی مثل لیدوکائین و بنزوکائین هستند و به تسکین دردهای موضعی در ناحیه دهان و درد زخم آفت دهان کمک می‌کنند.
- سفیدکردن دندان: برخی از دهانشویهها حاوی پراکسید هیدروژن یا پراکسید کاربامید هستند و به سفیدشدن دندان‌ها کمک می‌کنند.
- خشکی دهان: بعضی از دهانشویهها می‌توانند به رفع عارضه خشکی دهان کمک کنند.
- حفره خشک: حفره خشک یکی از عوارض رایجی است که بعد جراحی دندان‌عقل ایجاد می‌شود و زمانی اتفاق میفتد که لخته خون ایجاد شده در محل جراحی از جای خود خارج شود. حفره خشک باعث درد شدید می‌شود. استفاده از دهانشویه می‌تواند درد ناشی از حفره شک را تسکین بدهد و التهاب را کمتر کند.
همچنین، در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری مانند کاشت دندان باشد که قیمت کاشت دندان می‌تواند عامل تأثیرگذاری در انتخاب گزینه‌های درمانی باشد.
انواع دهانشویه
دهانشویهها به دودسته کلی درمانی و آرایشی بهداشتی تقسیم می‌شوند. دهانشویههای درمانی برای کاهش یا کنترل پلاک دندان، التهاب لثه، رفع بوی بد دندان و پیشگیری از پوسیدگی دندان استفاده می‌شوند درحالی‌که دهانشویههای آرایشی به طور موقت بوی بد دهان را از بین می‌برند و خاصیت درمانی خاصی ندارند. مواد فعالی که معمولاً در ترکیب دهانشویهها وجود دارند عبارت‌اند از:
- ستیل پیریدینیوم کلرید
- کلرهگزیدین
- روغن‌های ضروری
- فلوراید
- پراکسید
دهانشویه کلرهگزیدین
کلرهگزیدین خاصیت ضدباکتریایی دارد و به طور گسترده برای رفع پلاک دندان و التهاب لثه استفاده می‌شود. دهانشویه کلرهگزیدین برای درمان بیماری‌های باکتریایی لثه استفاده می‌شوند اما می‌تواند باعث احساس سوزش و زرد شدن دندان‌ها شود به همین دلیل برای طولانی‌مدت نباید استفاده شوند. اثر داروی کلرهگزیدین با ترکیبات موجود در خمیردندان خنثی می‌شود به همین دلیل باید حداقل سی دقیقه قبل یا بعد از مسواک‌زدن استفاده شود.
دهانشویه فلوراید
دهانشویه فلوراید برای پیشگیری از پوسیدگی دندان استفاده می‌شود. فلوراید یک ماده معدنی است که مینای دندان را قوی می‌کند و آن را در برابر پوسیدگی ناشی از مواد اسیدی و باکتری‌ها مقاوم می‌کند. این دهان شویه‌ها می‌توانند پوسیدگی را در مراحل اولیه متوقف و ترمیم کنند و بر اساس یک مطالعه که در سال 2016 انجام شده است، فلوراید می‌تواند باعث کاهش چشمگیر پوسیدگی دندان‌های دائمی کودکان می‌شود. اما به این نکته توجه کنید که استفاده از دهانشویههای حاوی فلوراید برای کودکان زیر شش سال توصیه نمی‌شود.
دهانشویه بنزیدامین
بنزیدامین یک داروی ضدالتهاب است که برای تسکین درد و التهاب ناشی از زخم‌های دهان و گلو استفاده می‌شود. دهانشویه بنزیدامین خاصیت بی‌حس‌کنندگی هم دارد و معمولاً برای درمان گلودرد، درد لثه، زخم‌های دهانی، درد و التهاب بعد از جراحی و ناراحتی ناشی از دندان‌مصنوعی استفاده می‌شود.
دهانشویه خانگی
برخی از افراد ممکن است دوست داشته باشند از دهانشویههای خانگی استفاده کنند. به طور مثال دهانشویههای نمک دریا مدت‌ها است که برای تسکین درد و التهاب دندان و لثه استفاده می‌شوند؛ زیرا خاصیت ضدالتهابی و ضدباکتریایی دارند. برای درست‌کردن این دهانشویه خانگی نصف قاشق چای‌خوری نمک را با نصف یک لیوان آب مخلوط کنید و دهان خود را با آن بشوید.
دهانشویههای حاوی جوش‌شیرین نیز برای سفیدکردن دندان‌ها مفید هستند. برای درست‌کردن این دهانشویه نصف قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین و نصف قاشق چای‌خوری نمک را با نصف لیوان آب مخلوط کنید. سپس دهان خود را با آن بشویید.
نحوه استفاده از دهان شویه
ممکن است دهانشویههای مختلف دستورالعمل‌های مختلفی برای استفاده داشته باشند یا پزشک بر اساس شرایط شما دستورالعمل خاصی را به شما بگوید؛ اما به‌طورکلی برای استفاده از دهانشویه باید مراحل زیر را انجام دهید:
- برای تأثیر بهتر و بیشتر دهانشویه بهتر است اول مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. برای اطلاع از نحوه صحیح نخ دندان کشیدن می‌توانید مقاله آن را در همین سایت مطالعه کنید یا از دندانپزشکتان بخواهید آن را به شما آموزش دهد. اگر از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده می‌کنید، دهانشویه را بلافاصله بعد از مسواک‌زدن استفاده نکنید، بلکه که چند دقیقه بین مسواک‌زدن و استفاده از دهانشویه صبر کنید تا فلوراید به‌خوبی جذب مینای دندانتان شود.
- سپس مقداری از محلول دهانشویه داخل درپوش بطری یا فنجان پلاستیکی همراه با محلول بریزید. مقدار مناسب معمولاً با یک خط در داخل فنجان یا درپوش مشخص شده است و حجم آن حدوداً 3 تا 5 قاشق چای‌خوری است.
- محلول را داخل دهان خود بریزید و آن را در دهان خود بچرخانید و غرغره کنید. این کار را حداقل 30 ثانیه انجام بدهید. محلول دهانشویه را قورت ندهید و بعد از گذشتن 30 ثانیه آن را بیرون بریزید.
- برای آن که از مزایای دهانشویه بیشتر بهره‌مند شوید تا 30 دقیقه بعد از استفاده از دهانشویه از خوردن، نوشیدن و سیگارکشیدن پرهیز کنید. این کار باعث می‌شود فلوراید داخل دهانشویه بهتر و بیشتر جذب دندان‌های شما شود.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
به نقل از سایت healthline بیشتر دهانشویهها را باید دو بار در روز و کمی بعد از مسواک‌زدن استفاده کنید. فراموش نکنید که استفاده از دهانشویه جایگزینی برای مسواک‌زدن یا استفاده از دندان نیست و هر کدام از آن‌ها مزایا و فواید خاص خود را دارند.
عوارض دهانشویه کلرهگزیدین 2 درصد
استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین فواید زیادی دارد اما می‌تواند با عوارضی هم همراه باشد. عوارض رایج این دهان شویه به نقل از سایت mayoclinic عبارت‌اند از:
- افزایش جرم روی دندان‌ها
- لک‌شدن دندان، پرکردگی دندان و پروتزهای دندانی
- احساس تغییر طعم‌ها
عوارض نادر استفاده از این دهان شویه عبارت است از:
- حساسیت با علائمی مثل بثورات پوستی، کهیر، تنگی نفس، گرفتگی بینی، خارش یا تورم صورت
- تحریک بافت‌های دهان و نوک زبان
- تورم غدد لنفاوی صورت و گردن
که در صورت مواجه‌شدن با این عوارض باید با پزشک خود تماس بگیرید یا به مراکز درمانی مراجعه کنید.
بهترین دهان شویه
همان‌طور که گفتیم دهانشویهها ترکیبات مختلفی دارند؛ بنابراین انتخاب بهترین دهانشویه باید بر اساس نیازهای فرد انجام شود. به طور مثال اگر دندان‌های شما به سرما و گرما حساس هستند، دهانشویهای که برای شما مناسب است با دهانشویهای که برای فرد مبتلا به ژنژیویت یا پرودنتیت تجویز می‌شود متفاوت است. اما نکات زیرا می‌توانید هنگام خریدن دهانشویه در نظر بگیرید.
الکل: بسیاری از دهانشویهها حاوی الکل هستند. اتانول موجود در این دهانشویهها می‌تواند میکروب و باکتری‌های داخل دهان را از بین ببرد و باعث کاهش تجمع پلاک و در نتیجه کمتر شدن خطر پوسیدگی دندان شود. این دهانشویهها به رفع بوی بد دهان نیز کمک می‌کنند؛ اما معایبی نیز دارند. الکل موجود در این دهانشویهها باعث احساس سوزش در دهان می‌شود و تولید بزاق دهان را کمتر می‌کند که می‌تواند منجر به عارضه‌ای به نام خشکی دهان شود. استفاده بیش از حد از دهانشویههای حاوی الکل به دهان شما آسیب می‌رساند و نباید برای کودکان استفاده شود.
حساسیت لثه: برخی از افراد لثه‌های حساسی دارند و نمی‌توانند از هر دهانشویهای استفاده کنند. همچنین بعد از عمل‌های دندانپزشکی برخی از افراد احساس می‌کنند که لثه‌هایشان حساس‌تر از همیشه است. این افراد باید از دهانشویههای طبیعی که حاوی آلوئه‌ورا و بابونه هستند استفاده کنند.
حساسیت دندان: دندان‌های برخی از افراد به سرما و گرما حساس هستند. این حساسیت ممکن است به دلیل ضعیف‌شدن مینای دندان اتفاق بیفتد یا بعد از اقداماتی مثل بلیچینگ دندان به طور موقت ایجاد شود. دهان‌شویه‌هایی که برای دندان‌های حساس استفاده می‌شوند حاوی فلوراید و مواد معدنی هستند و به ترمیم مینای دندان کمک می‌کنند. برخی از این دهانشویهها خاصیت بی‌حس‌کنندگی هم دارند و احساس حساسیت یا درد دندان را تسکین می‌دهند.
تجمع پلاک دندان: افرادی که مستعد تجمع پلاک دندان هستند نیز باید از دهانشویه مخصوصی استفاده کنند که با ازبین‌بردن باکتری‌های دهان به طور مؤثری تجمع پلاک روی دندان‌ها را کاهش دهد و خطر پوسیدگی دندان را کمتر کند.
فواید و مضرات دهانشویه
استفاده از دهان شویه فواید زیادی دارد. برخی از این فواید عبارت‌اند از:
- تمیزکردن بهتر دندان‌ها: دهانشویه از بین دندان‌ها عبور می‌کند و می‌تواند مواد غذایی باقی‌مانده در بین دندان‌ها که به‌راحتی با مسواک یا با نخ دندان کشیدن تمیز نمی‌شوند را تمیز کند.
- سلامت لثه: تجمع باکتری‌ها در دهان می‌تواند باعث التهاب و تحریک لثه شود و در طولانی‌مدت بیماری های لثه را ایجاد کند. دهانشویه این باکتری‌های مضر را از بین می‌برد.
- پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها: باکتری‌های دهان با تولیدکردن مواد اسیدی دندان را در معرض پوسیدگی قرار می‌دهند. دهانشویههای آنتی‌باکتریال این باکتری‌های مضر را از بین می‌برد و از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کنند.
- رفع بوی بد دهان: دهانشویهها بوی بد دهان را رفع می‌کنند و باعث خوشبو شدن دهان می‌شوند.
- تقویت مینای دندان: دهانشویههای حاوی فلوراید باعث تقویت مینای دندان می‌شوند و آن را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌کنند.
در مقابل استفاده از دهان شویه معایبی هم دارد که عبارت است از:
- تحریک زخم‌های دهان: دهان شویه‌های حاوی الکل بهبود زخم‌های دهان مثل آفت را کند می‌کنند.
- لک‌شدن دندان‌ها: لک‌شدن دندان‌ها جز عوارض استفاده از برخی دهانشویهها مثل دهانشویه کلرهگزیدین است.
- ازبین‌رفتن باکتری‌های مفید: استفاده بیش از حد از دهانشویههای آنتی‌باکتریال می‌تواند باکتری‌های مفید دهان را هم از بین ببرد.
- سرطان دهان: استفاده بیش از حد از دهانشویههای حاوی الکل با ابتدا به سرطان دهان مرتبط است.
جمع بندی
استفاده از دهانشویه در کنار مسواک‌زدن و کشیدن نخ دندان، باعث می‌شود پلاک‌های که رو یا بین دندان‌ها و در اطراف خط لثه جمع شده‌اند از بین بروند و التهاب و عفونت لثه بهبود پیدا کنند. همچنین دهانشویههای حاوی فلوراید با تقویت مینای دندان، دندان را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌کنند. برای این که بدانید کدام دهانشویه برای شما مناسب است می‌توانید از دندانپزشک خود بخواهید بعد از معاینه دهان و دندان‌های شما، بهترین دهانشویه و مقدار مصرف آن را به شما بگوید.
کلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
سوالات متداول
آیا استفاده از دهانشویه برای عفونت لثه مفید است؟
بله دهانشویههای آنتی‌باکتریال و ضدالتهاب باکتری‌های مضری که باعث عفونت شده‌اند را از بین می‌برند و التهاب لثه را کمتر می‌کنند. البته این دهانشویهها را باید با مشورت دندانپزشک استفاده کنید.
کودکان از چه سنی می‌توانند از دهانشویه استفاده کنند؟
استفاده از دهان شویه برای کودکان زیر شش سال توصیه نمی‌شود؛ زیرا در این سن ممکن است بچه‌ها مقداری از دهانشویه را قورت بدهند. قورت‌دادن دهانشویه باعث عوارضی مثل حالت تهوع، استفراغ و مسمومیت می‌شود.
آیا استفاده از دهانشویه برای درمان آبسه دندان مفید است؟
آبسه دندان نیاز به درمان تخصصی و اصولی دارد بااین‌حال ممکن است دندانپزشک برای شما دهانشویه هم تجویز کند تا درد و التهاب شما کمی تسکین پیدا کند و از پخش شدن عفونت آبسه جلوگیری شود.