ممکن است این اصطلاح را شنیده باشید که می‌گویند لثه یک نفر آبسه کرده است یا زمانی که یک برآمدگی جوش مانند روی لثه خود دیده‌اید، اطرافیان به شما بگویند که دندان یا لثه شما آبسه کرده است. اگر می‌خواهید بدانید که آبسه لثه در حقیقت چیست و چرا ایجاد می‌شود، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشیم. ما علت ایجاد این عفونت و روش‌های درمان آن را به شما توضیح می‌دهیم.
آبسه لثه چیست؟
آبسه یک کیسه پر از چرک است که در نتیجه عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود و می‌تواند در قسمت‌ها مختلف بدن و دهان ایجاد شود. گاهی اوقات این کیسه پر از چک روی لثه ایجاد می‌شود. در این حالت به آن آبسه لثه می‌گوییم. آبسه لثه معمولاً در اثر تجمع باکتری در پاکت پریودنتال (فاصله بین لثه و دندان) ایجاد می‌شود و باعث احساس درد شدید می‌شود.
تفاوت آبسه لثه با آبسه دندان
آبسه لثه و آبسه دندان، هر دو نوعی عفونت و بیماری های دهان و دندان هستند. آبسه لثه از بافت پریودنشیم یا ساختارهای اطراف دندان (لثه، ليگامان‌هاي پريودنتال، سمنتوم و استخوان آلوئول) منشأ می‌گیرد و ممکن است روی لثه یا در فاصله بین دندان‌ها ایجاد شود. درحالی‌که آبسه دندان یا آبسه پری اپیکال از ریشه دندان و اطراف آن منشأ می‌گیرد.
درمان این دو نوع آبسه اغلب با هم فرق می‌کند؛ بنابراین دانستن تفاوت آبسه لثه با آبسه دندان از نظر تشخیص علت عفونت و روش‌های درمان اهمیت بالایی دارد.
علائم آبسه لثه
آبسه پریودنتال شبیه یک جوش روی لثه دیده می‌شود که رنگ آن تیره‌تر از سایر نواحی لثه بوده و متورم است. علائم آبسه لثه عبارت‌اند از:
- دندان‌درد شدید، ضربان‌دار و مداوم که ممکن است به استخوان فک، گوش یا گردن هم نفوذ کند
- حساسیت دندان به سرما و گرما
- تب
- احساس درد هنگام جویدن غذا
- ورم صورت، گونه یا گردن
- ورم غدد لنفاوی در زیر فک یا گردن
- بوی بد دهان
- احساس یک مایع شور، بد بو و بدمزه در دهان
درد شدید در لثه
درد شدید یکی از مهم‌ترین علائم آبسه لثه است. تجمع چرک و التهاب در بافت‌های نرم لثه، می‌تواند به بافت‌ها اطراف و رشته‌های عصبی ناحیه عفونی فشار بیاورد و باعث احساس درد شدید شود. همچنین باکتری‌ها مواد سمی و اسیدی تولید می‌کنند که به نوبه خود به دندان و لثه آسیب می‌زند و باعث احساس درد می‌شود.
تورم و قرمزی لثه
آبسه یک نوع عفونت است. بدن با التهاب به عفونت پاسخ می‌دهد. در این حالت رگ‌های خونی در ناحیه عفونی گشاد می‌شوند تا گلبول‌های سفید بتوانند به ناحیه عفونی منتقل شوند و با عفونت مبارزه کنند. این تغییرات به همراه فشار ناشی از تجمع چرک، باعث التهاب و قرمزی لثه در ناحیه آبسه می‌شود.
حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های سرد و گرم
اگر باکتری‌های داخل دهان به مینای دندان آسیب زنده باشند یا اگر عفونت ایجاد شده از لثه به ریشه دندان نفوذ کند، می‌تواند باعث حساسیت دندان نسبت به سرما، گرما یا حتی غذاهای شیرین بشود.
تب و ناراحتی عمومی
تب واکنش طبیعی بدن نسبت به عفونت است. به‌خصوص اگر عفونت ناشی از آبسه لثه به‌قدری شدید باشد که به جریان خون نفوذ کرده باشد، بدن با تب و تورم غدد لنفاوی به آن واکنش نشان می‌دهد. در این حالت فرد بیمار ممکن است احساس خستگی و ضعف داشته باشد.
علل آبسه لثه
آبسه لثه در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. این عفونت ممکن است در اثر رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان، پوسیدگی دندان، آسیب و ضربه و بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود.
تجمع پلاک و جرم دندانی
باکتری‌های دهان و ذرات باقی‌مانده غذا به طور پیوسته یک لایه چسبناک و بی‌رنگ را روی دندان‌ها و خط لثه تشکیل می‌دهند که به آن پلاک دندان می‌گوییم. پلاک دندان با مسواک‌زدن و کشیدن نخ دندان از بین می‌رود؛ اما اگر بهداشت دهان و دندان به‌خوبی رعایت نشود و پلاک‌ها با مسواک‌زدن تمیز نشوند، به‌تدریج سفت می‌شوند و به جرم دندان تبدیل می‌شوند.
باکتری‌هایی که در پلاک و جرم دندان وجود دارند یک ماده اسیدی تولید می‌کنند که به مینای دندان و لثه آسیب می‌زند. یکی از عوارضی که در اثر این ماده اسیدی ایجاد می‌شود تورم لثه است. در این حالت لثه ورم می‌کند و به‌مرور از دندان‌ها فاصله می‌گیرد و فضایی را بین دندان و لثه ایجاد می‌کند که به آن پاکت پریودنتال می‌گوییم. پاکت پریودنتال محیط مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری‌ها محسوب می‌شود. در نتیجه تجمع باکتری‌ها در پاکت پریودنتال، عفونت لثه و بیماری‌های پریودنتال مختلف از جمله آبسه لثه ایجاد می‌شود.
پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان یکی از علت‌های رایج ایجاد آبسه است. آبسه ممکن است در آخرین مراحل پوسیدگی دندان ایجاد شود. رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان باعث تجمع باکتری در دهان می‌شود. این باکتری‌ها مواد اسیدی تولید می‌کنند که به مینای دندان آسیب می‌زند و باعث پوسیدگی آن می‌شود.
پوسیدگی دندان از پوسیدگی مینای دندان یا بیرونی‌ترین لایه دندان شروع می‌شود. در صورت عدم درمان این پوسیدگی بیشتر و وسیع‌تر می‌شود تا زمانی که یک حفره در دندان ایجاد می‌کند و عفونت به پالپ یا عصب دندان آسیب می‌رساند. زمانی که باکتری‌ها از سطح دندان به پالپ دندان حرکت می‌کنند و آن را دچار عفونت می‌کنند، این عفونت از انتهای ریشه دندان به لثه و استخوان فک می‌رسد. در این حالت ممکن است عفونت در یک کیسه جوش مانند جمع شود و باعث ایجاد آبسه شود.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
گیر کردن غذا بین دندان‌ها
گیرکردن بخشی از یک غذای ترد در لثه یا به‌طورکلی گیرکردن هر نوع جسم خارجی در لثه ممکن است باعث تحریک و التهاب لثه شده و راهی برای ورد باکتری‌ها به لثه ایجاد کند. همچنین گیرکردن غذا بین دندان‌ها و تمیزنکردن آن می‌تواند باعث تجمع باکتری، ایجاد پلاک و جرم دندان، التهاب لثه و در نهایت عفونت لثه شود. در این حالت لثه از دندان فاصله می‌گیرد و با ایجاد پاکت پریودنتال، باکتری‌ها به‌راحتی به لثه و فضای اطراف دندان نفوذ می‌کنند. نفوذ باکتری به لثه و تجمع آن در زیر لثه، باعث ایجاد عفونت و آبسه می‌شود.
آسیب و ضربه به دندان و لثه
آسیب‌دیدن دندان یا بافت‌های اطراف آن باعث نفوذ باکتری‌ها به لثه می‌شود. این آسیب ممکن است در اثر برخورد ضربه، تصادف، یا حتی در نتیجه جراحی ایجاد شود.
بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت
بیماری‌های سیستمیک مثل دیابت و HIV می‌توانند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کنند. در این حالت بدن توانایی مقابله با عفونت را ندارد و مستعد ایجاد آبسه لثه است.
انواع آبسه لثه
آبسه‌های لثه را بر اساس منشأ و محل به سه دسته تقسیم می‌کنیم.
آبسه ژنژیوال (Gingival Abscess)
آبسه ژینژیوال که به آن آبسه لثه نیز می‌گوییم فقط در بافت لثه ایجاد می‌شود. منشأ این آبسه معمولاً گیرکردن مواد غذایی یا جسم خارجی در لثه است یا در اثر آسیب مستقیم به لثه ایجاد می‌شود.
آبسه پریودنتال (Periodontal Abscess)
آبسه پرودنتال در لثه و در کنار دندان ایجاد می‌شود. منشأ آن عفونت لثه و بافت‌های اطراف دندان است و معمولاً در نتیجه بیماری‌های لثه یا بیماری‌های پریودنتال ایجاد می‌شود.
آبسه پری‌اپیکال (Periapical Abscess)
آبسه پری‌اپیکال در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود و به آبسه دندان معروف است. منشأ این آبسه پالپ دندان است و معمولاً در نتیجه پوسیدگی دندان و رسیدن عفونت به پالپ و انتهای ریشه دندان ایجاد می‌شود.
در صورت عدم درمان، آبسه لثه می‌تواند به رباط‌ها، بافت‌های نرم و استخوان اطراف دندان آسیب برساند و در نهایت باعث ازدست‌رفتن دندان بشود. همچنین به نقل از سایت my.clevelandclinic.org ، باکتری‌های دهان می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن هم منتقل شوند و باعث بیماری‌هایی مثل عفونت خون (سپسیس)، التهاب قلب، ذات‌الریه و آبسه مغزی شوند.
درمان آبسه لثه
آبسه یک نوع عفونت است و باید درمان شود. روش‌های درمان آبسه لثه عبارت‌اند از:
جرمگیری و روت پلنینگ
جرمگیری و روت پلنینگ دو روش درمانی رایج در دندانپزشکی هستند که برای درمان آبسه لثه نیز انجام می‌شوند. در این روش دندانپزشک روی دندان‌ها، خط لثه و روی سطح ریشه دندان‌ها را از پلاک‌ها و جرم‌ها پاک و تمیز می‌کند و باکتری‌های ایجادکننده عفونت را تاحدامکان از بین می‌برد.
کورتاژ لثه
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، آبسه لثه در اثر تجمع باکتری و عفونت در پاکت لثه ایجاد می‌شود. اگر این عفونت به دیواره لثه پاکت پریودنتال آسیب‌زده باشند، باید بافت نرم دیواره لثه که حاوی عفونت و باکتری است، با ابزار مخصوص جدا و خارج شود. کورتاژ لثه یک جراحی است که با ابزار مخصوصی به نام کورت انجام می‌شود. به نقل از سایت pubmed در این جراحی بافت اپیتلیوم شکاف لثه (gingival crevicular epithelium) برداشته می‌شود.
تخلیه چرک و عفونت
اگر روش‌های درمانی فوق برای درمان آبسه لثه مؤثر واقع نشوند، طی یک جراحی کوچک، دندانپزشک لثه را برش می‌زند تا چرک و عفونت جمع شده در لثه تخلیه شود و تورم آن برطرف شود.
مصرف آنتی‌بیوتیک
علاوه بر اقدامات درمانی‌ای که در مطب دندانپزشکی انجام می‌شود، دندانپزشک معمولاً برای بیمار داروی آنتی‌بیوتیک نیز تجویز می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها به کاهش تورم و رفع کامل عفونت کمک می‌کنند و از گسترش عفونت به سایر نواحی بدن جلوگیری می‌کنند. آنتی‌بیوتیک ممکن است به شکل قرص آنتی‌بیوتیک و دهان‌شویه آنتی‌بیوتیک برای بیمار تجویز شود.
در کنار روش‌های درمانی گفته شده، اگر در عکس رادیوگرافی تهیه شده از آبسه لثه مشخص شود که عفونت به ریشه دندان و استخوان‌های اطراف دندان هم آسیب رسانده است، درمان‌های دیگری مثل عصب‌کشی دندان یا کشیدن دندان نیز باید انجام شوند. در این حالت بعد از درمان عفونت، اقدامات درمانی تکمیلی برای بازسازی استخوان و لثه ازدست‌رفته انجام می‌شود. در نهایت بعد از درمان کامل عفونت، دندان ازدست‌رفته را می‌توانیم با ایمپلنت دندان یا با بریج یا پل دندان جایگزین کنیم. در این حالت عواملی مثل قیمت کاشت دندان و سالم‌بودن استخوان فک روی انتخاب روش جایگزین‌کردن دندان مؤثر هستند.
جمع بندی
در این مقاله به شما توضیح دادیم که آبسه لثه به وضعیتی گفته می‌شود که در آن چرک و عفونت به شکل یک جوش در زیر لثه جمع شده است. این عفونت ممکن است در اثر مسواک‌نزدن، پوسیدگی دندان، ضعیف‌بودن سیستم ایمنی یا حتی برخورد ضربه ایجاد شود. اما آنچه که اهمیت دارد، درمان به‌موقع این عفونت و جلوگیری از انتشار آن است. درصورتی‌که علائم آبسه لثه را مشاهده کردید، فوراً برای درمان به یک دندانپزشک مجرب مراجعه کنید تا از گسترش عفونت و ازدست‌رفتن دندان پیشگیری کنید.
کلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
سوالات متداول
اگر آبسه لثه درمان نشود چه اتفاقی میفتد؟
در صورت عدم درمان، آبسه لثه می‌تواند به رباط‌ها، بافت‌های نرم و استخوان اطراف دندان آسیب برساند و در نهایت باعث ازدست‌رفتن دندان بشود. همچنین، باکتری‌های دهان می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن هم منتقل شوند و باعث بیماری‌هایی مثل عفونت خون (سپسیس)، التهاب قلب، ذات‌الریه و آبسه مغزی شوند.
چگونه از ایجاد آبسه لثه پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از آبسه لثه حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و یک بار در روز نخ دندان بکشید. به طور منظم برای چکاپ به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید و اگر دندان پوسیده دارید آن را درمان کنید. همچنین شما باید به طور منظم برای جرمگیری دندان به دندانپزشکی مراجعه کنید و اگر بیماری زمینه‌ای مانند دیابت دارید، درمان را جدی بگیرید و زیر نظر یک پزشک متخصص باشید.
درمان خانگی آبسه لثه چیست؟
آبسه لثه یک عفونت جدی است و نیاز به درمان تخصصی دارد؛ بنابراین نباید آبسه لثه را در منزل تخلیه کنید. تنها می‌توانید تا زمان مراجعه به دندانپزشکی، دهان خود را با آب و نمک یا محلول هیدروژن پراکسید بشویید و درد خود را کمی تسکین بدهید.