بریس‌ها و براکت‌های ارتودنسی زیبایی لبخند را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و اغلب زبان یا بافت‌های داخلی دهان را زخم می‌کنند. به همین دلیل آرزوی هر فردی این است که یک ارتودنسی متحرک داشته باشد که بتواند آن را در مواقع ضروری از دهان خود خارج کند. استفاده از ارتودنسی متحرک خیلی رایج است و برای اصلاح لبخند و پیشگیری از شدید شدن ناهنجاری‌های دندانی استفاده می‌شود. در این مقاله پلاک‌های متحرک ارتودنسی، انواع و کاربردهای آن را به طور کامل شما توضیح داده‌ایم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
ارتودنسی متحرک چیست؟
ارتودنسی متحرک که به آن پلاک ارتودنسی هم گفته می‌شود، به انواعی از دستگاه‌های ارتودنسی دندان گفته می‌شود که به دندان‌ها چسبانده نمی‌شوند. این دستگاه‌های ارتودنسی بعد از قالب‌گیری باتوجه‌به شرایط دهان و دندان‌های هر فرد ساخته می‌شوند و فرد می‌تواند بدون مراجعه به دندانپزشکی خودش آن پلاک را تنظیم کند، از دهانش خارج کند یا داخل دهانش قرار دهد.
پلاک ارتودنسی متحرک باید برای مدت‌زمان مشخصی (گاهی تا 22 ساعت در روز) داخل دهان قرار بگیرد. ارتودنسی متحرک معمولاً برای اصلاح نامرتبی‌های خفیف دندان یا برای تثبیت کردن نتیجه درمان ارتودنسی استفاده می‌شود. پلاک‌های ارتودنسی متحرک اغلب برای کودکان و نوجوانانی که در سن رشد هستند استفاده می‌شوند.
تفاوت‌های ارتودنسی متحرک و ثابت
ارتودنسی ثابت و متحرک هر دو برای اصلاح بایت و ناهنجاری‌های مربوط به دندان و استخوان فک استفاده می‌شوند. این دو تکنیک ممکن است به‌تنهایی برای اصلاح فرم لبخند استفاده شوند یا به‌عنوان یک مکمل برای یکدیگر و برای نتیجه‌گیری بهتر استفاده شوند. تفاوت‌های این دو تکنیک ارتودنسی عبارت‌اند از:
- پلاک‌های متحرک ارتودنسی معمولاً از فلز و آکریلیک ساخته می‌شوند. این پلاک‌ها به‌راحتی از دهان خارج می‌شوند؛ اما در ارتودنسی ثابت، براکت‌های فلزی یا سرامیکی روی دندان‌ها چسبانده می‌شوند و با یک سیم به هم وصل هستند. این براکت‌ها تا پایان درمان روی دندان‌ها باقی می‌مانند.
- ارتودنسی متحرک برای اصلاح ناهنجاری‌های خفیف استفاده می‌شود؛ اما ارتودنسی ثابت می‌تواند به‌خوبی مشکلات شدید بایت و نامنظم‌بودن شدید دندان‌ها را درمان و برطرف کند.
- ارتودنسی متحرک معمولاً هنگام لبخندزدن مشخص نمی‌شود و از نظر زیبایی محبوبیت بیشتری بین بیماران دارد درحالی‌که ارتودنسی ثابت هنگام صحبت‌کردن و لبخندزدن مشخص می‌شود.
- رعایت بهداشت دهان و دندان با ارتودنسی متحرک راحت‌تر است؛ زیرا این پلاک‌ها را باید هنگام مسواک‌زدن از دهان خارج کنید. اما ارتودنسی ثابت تمیزکردن دندان‌ها و خط لثه را سخت می‌کند در نتیجه احتمال خراب‌شدن دندان در این روش بیشتر است.
- هنگام استفاده از ارتودنسی متحرک برخی تنظیمات مثل بزرگ کردن وسیع‌کننده کام توسط بیمار انجام می‌شود؛ اما برای تغییر فاصله براکت‌ها در ارتودنسی ثابت و شل و سفت کردن سیم آن باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
- براکت‌های ارتودنسی ثابت می‌توانند قسمت داخلی لب‌ها، گونه یا زبان را زخم کنند؛ اما ارتودنسی متحرک معمولاً آسیبی به بافت داخل دهان نمی‌زند.
- در ارتودنسی متحرک میزان نتیجه‌گیری به میزان همکاری بیمار و میزان استفاده از پلاک بستگی دارد. هرچقدر بیمار نکات گفته شده توسط دندانپزشک را بهتر رعایت کند و بیشتر از پلاک استفاده کند، نتیجه بهتری از درمان حاصل می‌شود.
- در صورت شکستن یک براکت یا شل‌شدن آن شما باید سریعاً به دندانپزشکی مراجعه کنید؛ اما در صورت آسیب‌دیدن پلاک متحرک تنها کافی است آن را دربیاورید و صبر کنید تا زمان ویزیت شما برسد.
ارتودنسی متحرک برای چه کسانی مناسب است؟
ارتودنسی‌های متحرک کاربردهای مختلفی دارند. برخی از آن‌ها مثل الاینر برای اصلاح نامنظم‌بودن یا هم‌پوشانی خفیف دندان‌ها یا وجود فاصله بین دندان‌ها استفاده می‌شوند. برخی دیگر از انواع ارتودنسی متحرک مثل پلاک‌های فانکشنال یا وسیع‌کننده کام متحرک برای اصلاح ناهنجاری‌های خفیف مربوط به استخوان فک مثل اوربایت و آندربایت استفاده می‌شود. نوع دیگری از این پلاک‌ها نیز ریتینر یا نگهدارنده هستند که بعد از درمان با ارتودنسی ثابت برای محکم و ثابت‌شدن جای دندان‌ها استفاده می‌شوند.
ارتودنسی متحرک معمولاً برای کودکانی که در سن رشد هستند، برای پیشگیری از شدت پیداکردن ناهنجاری‌ها یا درمان آن‌ها استفاده می‌شود.
چرا کلینیک دکتر افضلی را انتخاب کنیم؟
انواع ارتودنسی متحرک
پلاک‌های ارتودنسی متحرک انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:
الاینرهای شفاف (اینویزیلاین)
اینویزیلاین یا الاینر که به ارتودنسی نامرئی نیز معروف است، یکی از پرطرف‌دارترین روش‌های ارتودنسی است. الاینرها از نوعی پلاستیک شفاف ساخته می‌شوند و هنگام قرارگرفتن روی دندان‌ها، کمتر از بریس مشخصی هستند. این پلاک‌ها فشار ملایمی به دندان‌ها منتقل می‌کنند و به‌آرامی دندان‌ها را به‌جای صحیح خود هدایت می‌کنند.
از الاینرها برای درمان نامنظمی خفیف دندان‌ها استفاده می‌شود. برای ارتودنسی با الاینر تعدادی پلاک پلاستیکی شفاف به‌صورت سفارشی برای هر فرد ساخته می‌شود. سپس فرد پلاک‌ها را به ترتیب و طبق دستور متخصص ارتودنسی استفاده می‌کند تا دندان‌ها در جای درست خود قرار بگیرند. در این روش ارتودنسی، هر پلاک معمولاً برای دو هفته استفاده می‌شود.
ریتینرهای متحرک
بعد از ارتودنسی، دندان‌ها تا مدتی پتانسیل این را دارند که حرکت کنند و تا حدی به موقعیت قبلی خود برگردند؛ زیرا تغییراتی که در استخوان فک و بافت نرم اطراف دندان اتفاق افتاده است برای ثابت‌شدن به زمان و مراقبت نیاز دارند.
ریترینر یا نگهدارنده نوعی پلاک متحرک ارتودنسی است که برای تثبیت نتیجه ارتودنسی و جلوگیری از جابه‌جاشدن دندان‌ها بعد از درمان استفاده می‌شود. ریتینرهای متحرک ارتودنسی شامل دو نوع هاولی و پلاستیکی هستند. رینتینر هاولی از فلز و آکریلیک و ریتینر پلاستیکی از پلاستیک شفاف ساخته می‌شود و ظاهری شبیه الاینر دارد.
فضانگهدارنده‌های متحرک
زمانی که دندانپزشک یکی از دندان‌های شیری کودک را برای رفع مشکل شلوغی و به‌هم‌ریختگی دندان‌ها یا شکستگی دندان می‌کشد، یا یکی از دندان‌های شیری کودک به دلیل خاصی زودتر از زمان مناسب میفتد، دندانپزشک از یک ابزار ارتودنسی به نام فضا نگهدارنده برای حفظ جای خالی آن دندان استفاده می‌کند.
دندان‌ها به طور طبیعی به سمت جلو حرکت می‌کنند. استفاده از فضا نگهدارنده ازاین‌جهت اهمیت دارد که اگر دندان‌شیری زودتر از زمان مناسب از جایش خارج شود، دندان کناری آن حرکت می‌کند و فضای موردنیاز برای رشدکردن دندان دائمی بسیار کم می‌شود. این مسئله در آینده که دندان‌های دائمی کودک رشد می‌کنند می‌تواند مشکل‌آفرین شود. فضا نگهدارنده از بروز این مشکل پیشگیری می‌کند.
دیگر انواع پلاک‌های متحرک
انواع دیگری از پلاک‌های متحرک ارتودنسی هم وجود دارند که عبارت‌اند از:
پلاک‌های فانکشنال متحرک: پلاک‌های فانکشنال نوعی از دستگاه‌های ارتودنسی هستند که برای پیشگیری یا اصلاح ناهنجاری‌های مربوط به استخوان فک در کودکان استفاده می‌شوند. این پلاک‌ها می‌توانند جلو بودن فک پایین یا عقب بودن زیاد آن را در سن رشد اصلاح کنند. تصحیح زودهنگام این نوع مال اکلوژن می‌تواند از مشکلات و درمان‌های پیچیده‌تر در آینده پیشگیری کند. پلاک‌های فانکشنال متحرکت عمدتاً از فلز و آکریلیک ساخته می‌شوند. صحبت‌کردن با این پلاک‌ها کمی دشوار است؛ اما کودک می‌تواند در مواقع لازم آن را از دهان خارج کند و بعد از مدتی دوباره آن را داخل دهانش قرار دهد.
وسیع کننده کام متحرک: کوچک بودن فک باعث مشکلات مختلفی مثل شلوغی دندان‌ها و مال اکلوژن می‌شوند. وسیع‌کننده کام یا پالاتال اکسپندر وسیله‌ای است که با واردکردن یک فشار ملایم به دندان‌ها و استخوان فک، باعث می‌شود فک کمی وسیع‌تر شود. این دستگاه معمولاً برای فک بالا استفاده می‌شود و از فلز یا فلز و آکریلیک ساخته می‌شود. وسیع‌کننده کام در سن رشد استفاده می‌شود و معمولاً قابل‌تنظیم است تا به‌مرور باز شود و فک را وسیع‌تر کند.
پلاک متحرک ارتودنسی با فنر Z شکل: این نوع پلاک معمولاً زمانی استفاده می‌شود که یک یا چند تا از دندان‌های قدامی عقب باشند. فنر این پلاک دندان را به جلو حرکت می‌دهد و آن را با دندان‌های دیگر هم ردیف می‌کند.
مزایای ارتودنسی متحرک
براساس بخشی از متن یک مقاله که در سال 2017 انجام شده است، ارتودنسی متحرک به خصوص الاینرها مزایای زیادی دارند. استفاده از این پلاک‌ها باعث کمتر شدن مراجعات اورژانسی ارتودنسی، راحتی بیشتر، سهولیت رعایت بهداشت دهان و دندان، سلامت لثه و بافت نرم دهان می‌شود و از نظر زیبایی شناسی نیز نسبت به ارتودنسی ثابت برتری دارد. همچنین به نقل از سایت healthline مزایای ارتودنسی متحرک عبارت است از:
سهولت در استفاده و تمیزکردن
براکت‌ها و دستگاه‌های ارتودنسی ثابت تمیزکردن دندان‌ها و فضای بین دندان‌ها سخت می‌کند به همین دلیل در صورت رعایت‌نکردن صحیح بهداشت دهان و دندان، احتمال پوسیدگی دندان و عفونت لثه وجود دارد. اما ارتودنسی متحرک را می‌توانید به‌راحتی از دهانتان خارج کنید، دندان‌هایتان را مسواک بزنید، نخ دندان بکشید آن‌ها را و به‌خوبی تمیز کنید. همچنین تمیزکردن این پلاک‌ها هم خیلی راحت است.
کمتر دیده شدن و ظاهر بهتر
پلاک‌های متحرک ارتودنسی معمولاً ظاهر ساده‌ای دارند و به اندازه‌ی بریس‌های ارتودنسی ثابت جلب‌توجه نمی‌کنند. این پلاک‌ها معمولاً هنگام لبخند شدن مشخص نمی‌شوند. به همین دلیل ظاهر بهتری دارند و لبخند را زیباتر نشان می‌دهند.
امکان برداشتن در مواقع خاص
همان‌طور که از نام این پلاک‌ها مشخص است، ارتودنسی متحرک به دندان‌ها چسبانده نمی‌شود و شما باید آن را هنگام غذاخوردن، مسواک‌زدن، شناکردن و… از دهانتان خارج کنید. همچنین این پلاک‌ها را می‌توانید در مواقع خاص و مهم با مشورت دندانپزشکتان بردارید.
معایب ارتودنسی متحرک
روزهای اولی که از ارتودنسی متحرک استفاده می‌کنید، ممکن است احساس درد داشته باشید یا این که صحبت‌کردن برای شما سخت باشد. این مسئله طبیعی است و جای نگرانی ندارد. پلاک متحرک را طبق دستور پزشک استفاده کنید و کمی صبور باشید. به‌زودی به آن عادی خواهید کرد.
ارتودنسی متحرک باید برای بیشتر ساعات روز داخل دهان باشد تا نتیجه مطلوب از درمان حاصل شود؛ بنابراین اگر شما آدم فراموش‌کاری هستید که استفاده از پلاک متحرک را فراموش می‌کنید یا بی‌طاقت هستید و دوست دارید دائماً پلاک متحرک را از دهانتان خارج کنید، ارتودنسی با پلاک متحرک برای شما مفید و نتیجه‌بخش نخواهد بود.
پلاک‌های متحرک ارتودنسی فشار ملایم و خفیفی به دندان‌ها وارد می‌کنند به همین دلیل درمان ارتودنسی با این پلاک‌ها ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
از ارتودنسی‌های متحرک معمولاً برای درمان ناهنجاری‌ها و نامرتبی خفیف دندان استفاده می‌شود. درصورتی‌که بیمار مال اکلوژن شدید داشته باشد، باید از ارتودنسی ثابت برای درمان آن استفاده کرد.
هزینه‌های ارتودنسی متحرک
هزینه ارتودنسی متحرک به عوامل مختلفی بستگی دارد. ازآنجایی‌که پلاک‌های ارتودنسی متحرک انواع مختلفی دارند، هزینه‌ی آن‌ها با هم فرق می‌کند. به طور مثال ریتینرها جز قیمت مناسب‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی هستند؛ اما الاینرها هزینه نسبتاً زیادی دارند؛ زیرا باید تقریباً هر دو هفته یک‌بار تعویض شوند. پیچیدگی درمان و شدت نامرتب بودن دندان‌ها نیز از عوامل دیگری هستند که روی هزینه ارتودنسی متحرک تأثیر می‌گذارند.
توصیه ما به شما این است که برای اطلاع از هزینه دقیق ارتودنسی متحرک ابتدا به دندانپزشکی مراجعه کنید. بعدازاین که مشخص شد شما کاندید مناسبی برای ارتودنسی متحرک هستید، هزینه‌های دقیق آن به شما توضیح داده می‌شود.
مراقبت‌های لازم در دوران ارتودنسی متحرک
پلاک‌های متحرک ارتودنسی معمولاً از فلزها و پلاستیک‌های نازکی ساخته می‌شوند که مقاومت زیادی ندارد. به همین دلیل هنگام استفاده از ارتودنسی متحرک شما باید به‌خوبی از مراقبت کنید.
هنگام غذاخوردن، نوشیدن یا هنگام مسواک‌زدن پلاک را از دهان خود خارج کنید و به‌هیچ‌وجه غذاهای ترد یا سفت با آن‌ها نخورید. پلاک متحرک را با انگشت یا با زبان فشار ندهید و شکل آن را تغییر ندهید.
پلاک‌های ارتودنسی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای فضای مرطوب داخل دهان مناسب باشند. این پلاک‌ها معمولاً نباید خشک شوند. پس اگر دندانپزشکتان به شما نکته‌ای در مورد نگهداری پلاک داخل آب یا یک محلول مخصوص گفت حتماً آن را رعایت کنید.
هنگام استفاده از ارتودنسی متحرک غذاهای شیرین و چسبناک مثل آدامس یا آب‌نبات نخورید. بعد از خوردن این خوراکی‌ها و قبل از گذاشتن پلاک ارتودنسی در داخل دهان هم بهتر است مسواک بزنید.
نحوه تمیزکردن هر یک از انواع ارتودنسی متحرک ممکن است متفاوت باشد. دندانپزشک شیوه تمیزکردن پلاک متحرک را به شما توضیح می‌دهد. معمولاً به شما گفته می‌شود که محلول خاصی تهیه کنید و با استفاده از مسواک نرم پلاک را تمیز کنید.
هنگام درآوردن ارتودنسی متحرک نباید آن را روی میز، روی دستمال و… بگذارید. برای نگهداری از پلاک معمولاً دندانپزشک به شما یک ظرف مخصوص می‌دهد. پلاک خود را بعد از درآوردن از دهان داخل همان ظرف قرار بدهید.
جمع بندی
ارتودنسی متحرک تکنیک پرکاربردی است که به دلیل جلب‌توجه کمتر و زخم نکردن بافت‌های داخل دهان و آزادی عمل بیشتر، طرفداران زیادی بین متقاضیان ارتودنسی دارد. همان‌طور که گفتیم پلاک‌های متحرک ارتودنسی برای اصلاح موارد مختلفی استفاده می‌شوند؛ اما نتیجه‌بخشی تمامی آن‌ها به میزان استفاده از پلاک بستگی دارد. اگر متخصص ارتودنسی تشخیص داده است که شما کاندید مناسبی برای ارتودنسی متحرک هستید، به‌خوبی از پلاک خود مراقبت کنید و آن را طبق مدت‌زمان تعیین شده استفاده کنید.
کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر حمیدرضا افضلی
جهت رزرو نوبت و دریافت مشاوره تخصصی فرم زیر را تکمیل نمایید.
سوالات متداول
آیا ارتودنسی متحرک درد دارد؟
همه تکنیک‌های ارتودنسی برای جابه‌جاکردن دندان‌ها و هدایت آن‌ها به محل درست خود به دندان فشار وارد می‌کنند و باعث احساس درد می‌شوند؛ اما این فشار معمولاً در ارتودنسی متحرک کمتر است.
فرق ارتودنسی ثابت و متحرک چیست؟
در ارتودنسی ثابت به هر دندان یک براکت چسبانده می‌شود و این براکت‌ها با سیم به هم وصل می‌شوند درحالی‌که پلاک‌های ارتودنسی متحرک به هیچ دندانی چسبانده نمی‌شوند. به‌راحتی از دهان خارج شده و داخل دهان گذاشته می‌شوند.
طول درمان با ارتودنسی متحرک بیشتر است یا ثابت؟
طول درمان با ارتودنسی ثابت و متحرک به‌شدت نامرتب بودن دندان‌ها و ناهنجاری استخوان فک بستگی دارد. به همین دلیل نمی‌توانیم زمان آن را به طور دقیق مقایسه کنیم. این مورد را باید بعد از معاینه از دندانپزشک بپرسید.