پریودنتیکس چیست؟ اشنایی جامع و کامل

پریودنتیکس یکی از شاخه‌های مهم و تخصصی دندانپزشکی است. تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به بافت لثه، استخوان فک، بافت بین دندان و لثه (سمنتوم) در حوزه علم پریودنتیکس قرار می‌گیرند. التهاب لثه، ژنژیویت و پریودنتیت از بیماری‌های رایج پریودنتال هستند که با رعایت بهداشت، مصرف آنتی‌بیوتیک، جرم‌گیری و جراحی‌های پریودنتیکس درمان می‌شوند.

پریودنتیکس چیست؟

پریودنتیکس یا پریودانتیکس یکی از شاخه‌های تخصصی دندانپزشکی است که به تشخیص و درمان بیماری‌های لثه و بافت‌های نگهدارند دندان در استخوان فک (بیماری‌های پریودنتال) می‌پردازد. به دندانپزشک متخصص در حوزه علم پریودنتیکس، پریودنتیست گفته می‌شود.

نقش پریودنتیکس در سلامت دهان و دندان

بیماری‌های پریودنتال (بیماری‌های لثه) ارتباط مستقیمی با سلامت دهان و دندان دارند. به التهاب و عفونتی که لثه و استخوان اطراف دندان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، بیماری پریودنتال گفته می‌شود. این بیماری عمدتاً در اثر رعایت‌نکردن بهداشت دهان و دندان و تجمع پلاک در اطراف دندان اتفاق می‌افتد موسسه ملی تحقیقات دندانپزشکی ایالات متحده آمریکا در این باره گقته، التهاب و تورم لثه، خونریزی لثه، بوی بد دهان و احساس درد در بافت لثه و اطراف دندان از علائم و عوارض اولیه بیماری‌های پریودنتال هستند. بیماری پریودنتال پیشرفته (پریودنتیت) می‌تواند منجر به لق شدن دندان‌ها و ازدست‌دادن دائمی دندان‌ها بشود.

همچنین بر اساس آنچه در سایت mayoclinic منتشر شده است، باکتری‌های ایجادکننده پریودنتیت می‌توانند از طریق لثه وارد جریان خون بشوند و دیگر ارگان‌های بدن را نیز تحت‌تأثیر قرار دهند. به طور مثال بیماری پریودنتیت با آرتریت روماتوئید، بیماری عروق کرونری، بیماری‌ها تنفسی، زایمان زودرس و مشکل کنترل قند خون در بیماری دیابت مرتبط است. به همین دلیل بیماری‌های پریودنتال باید به‌موقع تشخیص داده شوند و به‌صورت تخصصی درمان شوند تا بروز مشکلات جدی‌تری پیشگیری شود.

یکی دیگر از اقدامات مهم این حوزه جراحی ایمپلنت دندان است. ازآنجایی‌که نداشتن دندان می‌تواند به طور مستقیم بر کیفیت زندگی، اعتمادبه‌نفس و سلامتی افراد ارتباط داشته باشد، کاشت ایمپلنت هم از اهمیت بالایی برخوردار است.

متخصص پریودنتیکس کیست؟

به دندانپزشک متخصصی که در حوزه پریودنتیکس تخصص دارد پریودنتیست می‌گوییم. پریودنتیست بیماری‌های پریودنتال را تشخیص می‌دهد و آن‌ها را با جدیدترین روش‌ها درمان می‌کند. همچنین کاشت ایمپلنت، جرم‌گیری و روت پلنینگ، پیوند استخوان، جراحی‌های درمانی و زیبایی لثه و دهان و مهندسی بافت از کارهایی هستند که پریودنتیست به‌صورت تخصصی آن‌ها را انجام می‌دهد.

پریودنتیست‌ها بعد از اتمام دوره تحصیلی دندانپزشکی عمومی، چند سال در زمینه بیماری‌های مربوط به لثه ، سمنتوم و استخوان اطراف دندان تحصیل می‌کند.

عوامل مؤثر بر بیماری‌های لثه

اولین و رایج‌ترین علت بیماری‌های پریودنتال رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است. اما سبک زندگی و ژنتیک هم بر ابتلا به این بیماری تاثیر می‌گذارند.

بهداشت دهان و دندان

در بیشتر موارد بیماری پریودنتال با رعایت‌نکردن صحیح بهداشت دهان و دندان و تجمع پلاک دندان شروع می‌شود. زمانی که غذاهای حاوی قند مثل شیرینیجات و نوشابه می‌خورید، باکتری‌های موجود درهان، از این قندها استفاده می‌کنند و علاوه بر تکثیرشدن، مواد اسیدی تولید می‌کنند. در نتیجه یک لایه چسبناک از باکتری روی دندان‌ها و در فضای بین دندان و لثه ایجاد می‌شود. اگر به طور منظم دو بار در روز مسواک بزنید و یک‌بار در روز نخ دندان بکشید، این پلاک‌ها برطرف می‌شود. اما اگر بهداشت دهان و دندان را به‌خوبی رعایت نکنید، این پلاک‌ها در اطراف دندان جمع می‌شوند و در خط زیر لثه سفت می‌شوند که در این حالت به آن‌ها تارتار گفته می‌شود.

تارتار با مسواک‌زدن برطرف نمی‌شود؛ بلکه باید با روش‌های تخصصی در کلینیک دندانپزشکی تمیز شود. هرچه تارتار مدت طولانی‌تری در اطراف دندان باقی بماند، آسیب بیشتری ایجاد می‌کند. این پلاک‌ها می‌توانند باعث التهاب لثه و ژنژیویت (بیماری پریودنتال خفیف) بشوند. این التهاب در صورت عدم درمان و پیشرفت می‌تواند به پریودنتیت (بیماری پریودنتال پیشرفته) تبدیل شود. در این حالت، لثه دچار عفونت عمیق شده و استخوان اطراف دندان را هم تحت تأثیر قرار می‎دهد.

عادات زندگی و رژیم غذایی

سبک زندگی و عادت‌های ما ارتباط مستقیمی با سلامت دهان و دندان ما دارد. به طور مثال استعمال دخانیات یکی از عوامل مؤثر در ابتلا به بیماری‌های لثه است. چرا که تنباکو جریان خون لثه‌ها را کاهش می‌دهد آن‌ها را مستعد ابتلا به بیماری‌های لثه می‌کند. همچنین زیاده‌روی در خوردن غذاهای حاوی نشاسته و شیرینیجات احتمال تجمع پلاک در اطراف دندان‌ها را بیشتر می‌کند.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری و بلوغ و بیماری‌هایی مثل دیابت و ایدز و مصرف برخی داروها نیز از عوامل دیگری هستند که احتمال ابتلا به بیماری‌های لثه را بیشتر می‌کنند.

عوامل ژنتیکی و سیستمیک

برخی از افراد از نظر ارثی مستعد ابتلا به بیماری‌های پریودنتال هستند. در گروهی از افراد، ژن‌ها نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به باکتری‌ها را تغییر می‌دهند و باعث ابتلا به بیماری‌های لثه می‌شوند.

بنابراین، اگر والدین یا خواهر و برادر شما سابقه ابتلا به بیماری‌های پریودنتال را دارند، شما نیز در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید و باید اقدامات پیشگیرانه را جدی‌تر انجام دهید.

روش‌های پیشگیری از بیماری‌های لثه

خوشبختانه با رعایت بهداشت دهان و دندان و برخی اقدامات پیشگیرانه مثل جرم‌گیری منظم می‌توان از بیماری‌های لثه پیشگیری کرد و آن‌ها را در مراحل اولیه درمان کرد.

روش‌های بهداشتی

با مسواک‌زدن و کشیدن نخ دندان، می‌توانید باکتری‌هایی که باعث ایجاد بیماری‌های لثه می‌شوند را از بین ببرید. برای این منظور شما باید حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و یک‌بار در روز نخ دندان بکشید تا باقی‌مانده‌های غذا و باکتری‌ها از فضای بین دندان‌ها و خط لثه شما از بین بروند.

معاینات منظم دندانپزشکی

شما باید به طور منظم و دوره‌ای (معمولا هر شش ماه) به دندانپزشکی مراجعه کنید تا از سلامت دندان‌ها و لثه خود اطمینان حاصل کنید. در این معاینات، اگر لثه شما دچار التهاب شده باشد، دندانپزشک این مورد را تشخیص می‌دهد و درمان را آغاز می‌کند.

در این جلسات، وجود پلاک و تارتار هم بررسی می‌شود و در صورت نیاز دندان‌ها و لثه‌های شما به صورت تخصصی با جرم گیری یا روت پلنینگ تمیز می‌شوند.

آموزش و آگاهی‌بخشی

بعد از رعایت بهداشت، داشتن سبک زندگی سالم، مؤثرترین اقدام پیشگیرانه است که توسط متخصصین پریودنتیکس به شما آموزش داده می‌شود. به طور مثال شما باید مصرف شیرینیجات و تنقلات حاوی قندهای ساده را به حداقل برسانید؛ زیرا زیاده‌روی در خوردن غذاهای شیرین تشکیل و تجمع پلاک‌های دندان را بیشتر می‌کند. همچنین استرس با ضعیف کردن سیستم ایمنی و مصرف دخانیات با کاهش خون‌رسانی به لثه، در ابتلا به بیماری‌های لثه نقش دارند. به همین دلیل باید استرس و اضطراب خود را مدیریت کرده و تاحدامکان از استعمال دخانیات پرهیز کنید.

در نهایت باید بدانید که قرمزی و التهاب لثه، خونریزی لثه بعد از کشیدن نخ دندان یا مسواک‌زدن، احساس درد در ناحیه لثه و بوی بددهان از علائم بیماری‌های لثه هستند. در صورت مشاهده‌کردن این علائم، باید به پریودنتیست مراجعه کنید و درمان را شروع کنید.

روش‌های درمانی پریودنتیکس

برای درمان بیماری‌های پریودنتال مجموعه از اقدامات لازم است که معمولاً شامل تمیزکردن تخصصی لثه و دندان، اصلاح سبک زندگی، مصرف آنتی‌بیوتیک و در موارد شدید جراحی است.

درمان‌های غیر جراحی

یکی از اولین و اصلی‌ترین اقدامات درمانی اصلاح سبک زندگی است. دندانپزشک از شما می‌خواهد که بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید و عادت‌ها ناسالم مثل مصرف دخانیات یا خوردن شیرینیجات را ترک کنید. سپس دندان‌ها، خط لثه و بافت سمنتوم باید به صورت تخصصی تمیز شوند تا پلاک‌های دندان و تارتار از بین بروند.

تمیزکاری و اسکیلینگ

در گام اول، باید باکتری‌ها و تارتار را تا حد بیشترین حد ممکن از بین ببریم. به همین منظور، دندان‌ها و لثه باید به‌صورت تخصصی تمیز شوند. جرم‌گیری یا اسکیلینگ دندان یک روش درمانی برای تمیزکردن تخصصی پلاک و تارتار از روی دندان و از خط لثه است که ممکن است به‌صورت دستی یا با ابزارهای اولتراسونیک انجام شود. اگر بیماری لثه پیشرفته باشد و پلاک و تارتار تا روی ریشه دندان نفوذ کرده باشد و بافت سمنتوم را تحت‌تأثیر قرار داده باشد، باید لثه عمیق‌تر و به روش روت پلنینگ تمیز شود.

درمان‌های جراحی

اگر بیماری پریودنتال خیلی پیشرفت کرده باشد و بافت سمنتوم و استخوان اطراف دندان را تحت‌تأثیر قرار داده باشد، جراحی برای درمان بیماری انجام می‌شود. جراحی لثه ممکن است برای تمیزکردن عمیق پلاک و جرم‌های زیر لثه انجام شود یا برای پیوندزدن لثه به قسمتی که لثه آسیب‌دیده است انجام شود. اگر بیماری به بافت استخوان آسیب‌زده باشد، باید جراحی پیوند استخوان هم انجام شود.

درصورتی‌که بیماری پریودنتال خیلی پیشرفت کرده باشد و باعث افتادن و ازبین‌رفتن دندان شده باشد، بعد از درمان بیماری و در صورت امکان، باید جراحی ایمپلنت دندان انجام شود تا دندان ازدست‌رفته جایگزین شود.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها

در کنار روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی درمان بیماری‌های لثه، از داروهای آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت لثه و جلوگیری از پیشرفت آن استفاده می‌شود. برخی از بهترین آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان این بیماری عبارت‌اند از:

• تتراسایکلین
• آزیترومایسین
• آموکسی‌سیلین

مراقبت‌های پس از درمان پریودنتیکس

بعد از درمان‌های پریودنتیکس، بسته به روش درمان، اقدامات مراقبتی خاصی نیاز است. به طور مثال ممکن است دچار حساسیت دندان شوید و دندانپزشک خمیردندان خاصی را برای شما تجویز کند. همچنین اگر جراحی پریونتال برای شما انجام شده باشد، ممکن است کمپرس سرد یا آنتی‌بیوتیک خاصی برای شما تجویز شود.

بعد از درمان بیمار همچنان باید اقدامات پیشگیرانه را ادامه دهد تا بازگشت بیماری و پیشرفت آن جلوگیری کند.

راهنمایی‌های بهداشتی

بعد از اقدامات درمانی، دندانپزشک معمولاً توصیه‌های بهداشتی لازم را به شما می‌گوید. این اقدامات شامل تعداد دفعات و نحوه مسواک‌زدن، نوع مسواک مناسب، خمیردندان مناسب، نحوه صحیح استفاده از نخ دندان است. ممکن است دندانپزشک دهان‌شویه خاصی را هم به شما معرفی کند تا از آن استفاده کنید.

رژیم غذایی مناسب

به‌طورکلی، بعد از ابتلا به عفونت و بیماری‌های لثه، باید مصرف غذاها، تنقلات و نوشیدنی‌های شیرین را کم کنید تا از تکثیر بیشتر باکتری‌های دهان جلوگیری کنید. اگر جراحی هم انجام داده باشید، معمولاً پزشک رژیم غذایی خاصی را به شما توصیه می‌کند. به طور مثال به شما گفته می‌شود که غذاهای نرم و ولرم بخورید و از خوردن غذاهای ترد، داغ و تند پرهیز کنید.

نوشیدن آب به‌اندازه کافی هم بعد از جراحی توصیه می‌شود. فراموش نکنید که مایعات را با لیوان بنوشید و از نی استفاده نکنید زیرا مکش ایجاد شده برای استفاده از نی باعث خونریزی می‌شود.

پیگیری و معاینات دوره‌ای

معاینات دوره‌ای را نباید بعد از درمان فراموش کنید. این معاینات باعث می‌شوند شما روند درمان را تا بهبودی کامل ادامه دهید و از بازگشت مجدد بیماری پیشگیری کنید.

نوآوری‌ها و تکنولوژی‌های جدید در پریودنتیکس

همان‌طور که هر روز شاهد پیشرفت علم و فناوری هستیم، روش‌های درمانی حوزه پریودنتیکس نیز دائماً در حال به‌روزشدن هستند. برخی از نوآوری‌ها و روش‌های درمانی این حوزه عبارت‌اند از:

لیزر درمانی

امروزه لیزرها به طور گسترده در حوزه‌های مختلف پزشکی استفاده می‌شود. LANAP (Laser-assisted new attachment procedure) یکی از روش‌ها کم تهاجمی حوزه پریودنتیکس است. در این روش، از لیزر برای کاهش پلاک‌ها استفاده می‌شود. لیزر بافت سالم لثه را نگه می‌دارد و بافت آسیب‌دیده را مورد هدف قرار می‌دهد.

بیومواد و مهندسی بافت

یکی از روش‌های درمانی جدید که امروزه در حوزه پریودنتیکس استفاده می‌شود، بازسازی بافت هدایت شده است. بازسازی بافت هدایت شده یا guided tissue regeneration (GTR) معمولاً هم‌زمان با پیوند استخوان انجام می‌شود. در این روش، یک غشای مصنوعی بین پیوند استخوان و لثه گذاشته می‌شود تا بافت نرم در ناحیه پیوند رشد نکند و استخوان فضای کافی برای رشد داشته باشد.

این غذای مصنوعی به کمک علم مهندسی بافت و بیومواد ساخته می‌شود تا استفاده از آن کاملاً ایمن و بی‌خطر باشد.

روش‌های تصویربرداری پیشرفته

استفاده از عکس رادیوگرافی یک روش دقیق برای تشخیص بیماری پریودنتال و شدت بیماری است. به کمک این روش، می‌توان عمق پاکت‌ها و عمق نفوذ باکتری‌ها و بافت‌های آسیب‌دیده را بادقت بالایی تشخیص داد و متناسب با آن روش درمانی را انتخاب کرد.

نتیجه‌گیری

همان‌طور که در این مقاله توضیح دادیم، پریودنتیکس شاخه‌ای از علم دندانپزشکی است به پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های پریودنتال (بیماری‌های لثه) می‌پردازد. بیماری‌های پریودنتال ممکن است از التهاب خفیف لثه شروع شوند و در صورت پیشرفت و عدم درمان باعث ازبین‌رفتن دندان و استخوان فک بشوند. به همین دلیل مراجعه به پریودنتیست برای تشخیص و درمان این بیماری‌ها ضروری است. دکتر حمیدرضا افضلیز ارائه دهنده انواع خدمات، یکی از برجسته ترین متخصصان در شاخه دندانپزشکی پریودنتیکس می باشد که می توانید برای مشاوه به ایشان مراجعه فرمایید.

گیلینیک دندانپزشکی دکتر حمیدرصا افضلی

سوالات متداول

علت بیماری‌های پریودنتال چیست؟

بیماری‌های پریودنتال عمدتاً به دلیل بهداشت نامناسب دهان و دندان و تجمع پلاک و تارتار ایجاد می‌شوند. البته ژنتیک، استعمال دخانیات، تغییرات هورمونی، مصرف برخی داروها و رژیم غذایی هم در ابتلا به این بیماری‌ها مؤثر هستند.

اگر بیماری‌های پریودنتال درمان نشوند چه اتفاقی می‌افتد؟

بیماری‌های پریودنتال در صورت پیشرفت و عدم درمان می‌توانند باعث از لق شدن و ازبین‌رفتن دندان شده و به استخوان فک آسیب بزنند.

آیا بیماری‌های پریودنتال قابل‌درمان هستند؟

بیماری‌های پریودنتال در مراحل اولیه قابل‌درمان هستند؛ اما اگر بیماری پیشرفت کرده باشد و عفونت شدید باشد، ممکن است پروسه درمان را با چالش روبرو کند.